Lingo is vanaf morgen terug –als app. Wie verslaafd is aan woordspelletjes hoeft zich nergens voor te schamen: ze houden je scherp, sociaal en je kunt er nog wat van opsteken ook.

Tekst Kim van der Meulen

‘Harry speelt Klopt voor 39 punten. Ik kom terug met Garde voor 37. #NKWordfeud.’ Met dit soort tweets op het heetst van de strijd waren de Nationale Kampioenschappen Wordfeud eind 2011 voor buitenstaanders misschien net zo spannend als toekijken hoe je familie scrabbelt op kerstavond, maar met ruim vijfhonderd deelnemers gaf het ludieke evenement wel aan hoe populair de app was. Er was paniek op sociale media als het spel even niet werkte, een café in Zwolle haalde de pers toen ze daar de app verboden omdat het de gezelligheid zou verstoren en ‘wordfeuden’ werd toegevoegd aan de Dikke Van Dale.
Nog altijd is deze digitale versie van scrabble in trek: het spel is momenteel geïnstalleerd op zo’n 1,8 miljoen Nederlandse mobieltjes en bijna een kwart van alle 65-plussers met een smartphone kan per app een woordje aanleggen. En dan hebben we het nog niet eens over woordspel-apps als Ruzzle, Woordjacht en Worder – en vanaf vandaag dus ook Lingo (zie kader).

Sociaal smeermiddel
David Nieborg, die vanuit de UvA onderzoek doet naar games en de app-economie, vindt het niet verwonderlijk dat taalspellen al jaren boven aan lijstjes van meest gedownloade apps prijken. “Ze zijn makkelijk aan te leren en in te passen in je dag: in tegenstelling tot traditionele spelcomputerspellen hoef je er amper tijd voor vrij te maken. Je kunt snel even een zet doen tijdens de lunch of voordat je naar bed gaat. Ze zijn bovendien vaak gratis en simpel op je smartphone of tablet te downloaden.”
“Er is alles aan gedaan om ze zo toegankelijk mogelijk te maken voor een massapubliek. Spelers van mobiele games zijn vrij conservatief: als ze lol hebben in een spel, stappen ze niet snel over naar een andere. En waarom zou je ook? Dat is alleen maar lastig als je eenmaal met tien vrienden aan het wordfeuden bent en je er lekker in zit.”
Dat je woordspel-apps met vrienden kunt spelen, maakt dat je er zelfs net zo moeilijk van kunt weglopen als van een potje scrabble aan de keukentafel. Nieborg: “Ik noem apps als Wordfeud een sociaal smeermiddel: soms spelen mensen het niet eens om het spel, maar om in contact met anderen te zijn. Veel games hebben een chatfunctie, waardoor het heel laagdrempelig is om een gesprek te beginnen: ‘Jij ook altijd met je moeilijke woorden.’ Sommige ouderen gebruiken zo’n app ook om hun kinderen of kleinkinderen te spreken, terwijl ze zichzelf scherp houden met het spelletje.”
Nog een reden dat woordspellen niet zijn aan te slepen in de appstore: doordat ze vaak een lange geschiedenis buiten de digitale wereld hebben – scrabble, galgje, woordzoekers en ook Lingo bestaan al decennia – begrijpt iedere speler direct hoe het werkt en wat de spelregels zijn. Een principe waar ook de makers van de Lingo-app – producent IDTV en gamebedrijf Pauzeplay – op inspelen. “Je speelt Lingo met anderen en je kunt ook nog chatten met je tegenstander. Het is snel, dynamisch en net als op tv is het verslavend,” aldus Suzanne Pronk van IDTV. Net als op televisie wordt ook de Van Dale Lingo-woordenlijst gebruikt en kan naar hartenlust digitaal worden gegrabbeld in de ballenbak, met als extra toevoeging: speciale ballen die je kunt sparen (‘Gefeliciteerd, je wint een pinguïnbal!’). Oftewel: een extra trigger om te blijven spelen. “Een goede game is erop gefocust spelers warm te houden,” legt Nieborg uit. “Als er regelmatig nieuwe content komt, valsspelers eruit worden getrapt en vervolgedities verschijnen, gaat een spelconcept jaren mee. Kijk maar naar de razend populaire sequels van Candy Crush.” Ook een truc die is afgekeken van analoge woordspellen: denk aan Woordrummikub (de naam zegt het al), Scrabble Trickster (inclusief kaarten waarmee je traditionele spelregels mag overtreden) en Scrabble Dash (volledig in kaartspelvorm).

Edutainment
Kun je beter verslaafd zijn aan Wordfeud, waarbij je in elk geval je taalvaardigheid enigszins lijkt te trainen, dan aan een hap-klik-wegspel als Candy Crush?
“Als er één spel is waar geen diepere betekenis in zit, hoe goed je ook zoekt, is het wel Candy Crush,” zegt Nieborg. “Dat is puur entertainment. Niks mis mee, maar als je dan toch gaat gamen, kun je net zo goed een edutainment-spel als Lingo doen. Als leermiddel zonder verdere context zal het niet werken, maar iemand die al Nederlandse les volgt en zo’n app ter ondersteuning gebruikt, zal het ongetwijfeld kunnen helpen zijn vocabulaire te vergroten. Zo’n spel daagt je uit te communiceren.”
Niet voor niets reageerde Stichting Lezen & Schrijven teleurgesteld toen de NPO anderhalf jaar geleden bekendmaakte te stoppen met Lingo wegens teruglopende kijkcijfers: daarmee verdween volgens de stichting een ‘leuke manier om taalvaardigheid te stimuleren’ en een hulpmiddel tegen laaggeletterdheid.
Maar hoe leerzaam ze in potentie dan ook mogen zijn, uiteindelijk is er één belangrijke reden dat woordspellen moeilijk te weerstaan zijn: iedereen wil winnen. “Mensen spelen taalspellen om dezelfde reden dat ze sporten: het is sociaal én competitief. Je wilt de ander verslaan en verder komen. De enige reden dat mensen stoppen met Wordfeud, is dat ze altijd verliezen.”

Spelen met woorden

Worder Een woord van negen letters is de basis. Met die letters moet je zo veel mogelijk nieuwe woorden vormen, zonder tijdslimiet. Er is altijd één mogelijkheid om een nieuw woord van alle negen letters te vormen. (€1,99 iOs, €1,50 Android)

AlphaBetty Saga Woordspel annex puzzelspel van de makers van Candy Crush, waarin je woorden van drie of meer aaneensluitende letters moet maken om ze weg te spelen. Het aantal zetten om een woord te maken is beperkt; zit je zonder, dan verlies je een leven. (gratis, iOs en Android)

Ruzzle Een variant van Boggle, waarin je letters tot woorden verbindt door je vinger over een veld van zestien letters te bewegen. Het doel: zo veel mogelijk woorden vinden binnen twee minuten. (gratis, iOs en Android)

Woordjacht Woordzoekerachtig spel, waarbij je met je vinger over een letterveld beweegt om zo veel mogelijk woorden te vinden in een beperkte tijd. (gratis, iOs en Android)

Letrz Op basis van twee letters, die op vaste plaatsen staan, moet je zo veel mogelijk woorden vormen binnen twee minuten. Elke gebruikte letter staat voor een vast aantal punten. (gratis, iOs en Android)

Lingo Aan de hand van een beginletter moeten spelers een woord van vijf letters raden, waarna ze een greep uit de ballenbak doen om een bingokaart te vullen. Met chatfunctie. Beschikbaar in het Nederlands, Frans en Turks. (gratis voor iOs, Android volgt later)
Het Parool, 9 maart 2016