Kwajongenstelevisie

TEKST KIM VAN DER MEULEN

Het begon met de wens voor een nieuw vooravondprogramma. Daarna volgden een titel, een redactie en twee presentatoren. Drie weken voor de eerste uitzending, 10 oktober tien jaar geleden, was De wereld draait door een feit. ‘Het was chaos ten top.’

‘Het programma is nog in oprichting, we doen ons best.” Met die woorden sloot Matthijs van Nieuwkerk zijn eerste aflevering van De wereld draait door af. Een dag eerder, 10 oktober 2005, had collega-presentator Francisco van Jole het nieuwe dagelijkse liveprogramma afgetrapt. Met onderwerpen als Jan Peter Balkenendes eredoctoraat voor ‘het terugbrengen van de christelijke waarden in de politiek’, de Jakhalzen die de beveiliging van Schiphol probeerden te omzeilen, Daan Schuurmans’ prijs voor de slechtste acteur van Nederland en de beste plaat van het moment volgens Giel Beelen: Get behind me Satan van The White Stripes. De verwachtingen waren hoog, de kritieken scherp.
“Het programma was nog niet af toen we begonnen met uitzenden,” zegt Ewart van der Horst (44), ‘architect’ en oud-eindredacteur van het programma. Die zomer waren er volop pilots gemaakt, maar naartevredenheid waren die nog niet. Drie weken voor die allereerste uitzending werd Van der Horst daarom aangetrokken. “Kort dag ja, maar we hadden al een goede redactie, twee presentatoren, een titel en een locatie. Alleen de invulling was er nog niet. Van de Vara kreeg ik carte blanche; een ideale opdracht.” Van der Horst bedacht de line-up van het programma, met daarin veel variatie en een hoog tempo. De inhoud: veel aandacht voor kunst en cultuur – dat kleefde al aan VanNieuwkerk door zijn presentatie van cultuurprogramma TV3 – media, human interest en actualiteit. “Mijn uitgangspunt was: we maken een programma waar we zelf naar willen kijken. Matthijs voegde daaraan toe: én we zijn een programma met een goed humeur. Kritisch, maar opgewekt. De omroep wilde verrast worden door een fris programma met jong elan dat van de gebaande paden afweek.”

Razend tempo
De keuze voor Matthijs vanNieuwkerk, toen 45 jaar, leidde bij de omroep in eerste instantie trouwens nog wel voor wat discussie wat betreft die gewenste jonge uitstraling: zo verbood de Varadirectie hem een stropdas te dragen, omdat dit niet zou passen bij het jeugdige karakter van NPO3. “Maar hij is de kracht van het programma. Als hij geen verstand van sport had gehad, had dat onderwerp er niet in gezeten. En geen andere presentator kan het tempo van het programma zo goed aan.” Dat viel critici ook op: die waren al gauw lovend over VanNieuwkerks losse, maar trefzekere manier van interviewen, terwijl collegapresentator Van Jole vooral verhaspelingen en stroef verlopende gesprekken werden verweten.
Na twee maanden stapte Van Jole op. Het is geen geheim dat VanNieuwkerk, die destijds zei ‘ergens diep in zich een bemoeial te hebben die graag aan hetroer staat’, de touwtjes stevig in handen heeft. “Ik ben af en toe inderdaad streng,” gaf hij desgevraagd toe. “Dat is denk ik de enige manier om een programma dat al zo lang succesvol is op spanning te houden.”
De kritiek op hetrazende tempo van het programma hield nog even aan. Al lag dat tempo vooral gevoelsmatig zo hoog, zegt hoofdredacteur Dieuwke Wynia (46). “Interviews duurden acht minuten en zijn in de loop der tijd nog langer geworden. Wel zaten er al korte rubrieken van twee of drie minuten in, zoals de opening, waarin het nieuws van de dag kort wordt doorgenomen, en het gesprek op de krukken met de tafelheer of -dame. Misschien leek het daarom zo snel. En: de inhouddichtheid is hoog. We vragen een schrijver niet waar zijn boek over gaat om vervolgens achteroverte leunen en rustig te luisteren. Als Matthijs de inhoud kort uitlegt in zijn introductie, kunnen we meteen door naar één aspect uit het verhaal dat ons opviel. We leggen niet uit, maar prikkelen de nieuwsgierigheid.” In het eerste seizoen werd nog dagelijks aan het programma gesleuteld. Zo kreeg Lucky TV, aanvankelijk een wekelijkse rubriek, zijn huidige plek direct na de lange aftiteling (‘een zapmoment,’ volgens Van der Horst) en verdwenen de gesprekken met mensen in het publiek die over hun gekste souvenir of grootste visvangst vertelden (‘hetrariteitenkabinet’). Later heeft Wynia dat tijdstip overigens vergeven aan de dagelijkse liveband. Maar de opzet was in grote lijnen al zoals vandaag de dag – en vernieuwend voor de publieke omroep. Zo is het teasen van het eigen programma, midden in de uitzending – ‘blijf kijken!’ – volgens Van der Horst ‘gewoon een wetmatigheid van de commerciële zenders’. “Dat was nog net geen doodzonde bij de publieke omroep in die tijd. We waren een beetje een kwajongensprogramma, de underdog die zich een plek in het televisielandschap wilde vechten waar Barend &Van Dorp de heilige talkshowgraal was.”
Een vergelijking met Barend & Van Dorp drong zich ook op aan 3FM-dj Giel Beelen (38), toen hem gevraagd werd in het nieuwe praatprogramma als een van de roulerende sidekicks te fungeren – een verzoek van de Vara, omdat vijftig minuten met één presentatortoch wat lang zou zijn. “Toen de term ‘tafelheer’ viel, had ik al besloten het niet te doen,” vertelt Beelen. “Ik had geen zin om als een soort Jan Mulder voorovergebogen aan tafel te zitten en overal tegenin te gaan. Maar tijdens het gesprek waarin ik ervoor wilde bedanken, vroegen Ewart en Matthijs me juist de muziek van de dag te duiden. Een plaatje omhoog houden en over muziek praten: daar kon ik als dj natuurlijk geen nee op zeggen. Ik zat in die eerste uitzending. Dat ging niet goed. Het ging allemaal zo snel en het gesprek richtte zich niet op één onderwerp, het was chaos ten top. Achteraf is het legendarisch.”
“Giel heeft alle tafeldames en -heren overleefd, hij was een goede match,” vertelt Wynia. “Maar we hebben achteraf nog wel eens gelachen om het feit dat Francisco van Jole in die eerste uitzending meteen zestien gasten aan tafel had, terwijl dat er bij de meeste talkshows maximaal drie waren. En het interview met Bram van der Vlugt en Daan Schuurmans over Schuurmans’ prijs voor de slechtste acteerprestatie werd zó ongemakkelijk, dat beide acteurs uit boosheid lang niet zijn teruggekeerd.”

Bètabandje
Hoe Wynia, die drie dagen voor de eerste aflevering bij DWDD als samensteller begon en nooit meer wegging, de eerste aflevering beleefde, kan ze zich niet precies meer herinneren. “Het was mijn eerste grote klus als samensteller en ik moest nog veel leren. Ik zie mezelf nog op hakken van de Plantage over de trambaan naar de regie in de Desmet Studio rennen, met een bètabandje waarop een filmpje stond dat net uit de montage kwam en dat dan nét de uitzending haalde. Een hectische, maar geweldige tijd. Iedereen was tot op het bot gemotiveerd en er hing een opgewonden sfeer.”
Het team, dat nu uit zo’n vijftig man bestaat, was nog aanzienlijk kleiner: werken er nu professionele tekstschrijvers, beeldredacteuren en editors aan alleen al de rubriek De TV draait door, destijds bestond de hele beeldredactie uit één man, die dagelijks alle programma’s opnam met behulp van dertig dvd-spelers. Een andere redacteur wierp zich op als publiciteitsverzamelaar door alle stukjes over het programma uit kranten te knippen en ze op de muur van Studio Plantage te prikken. “Dat was al snel niet meer bij te houden,” vertelt Wynia. “Media kregen interesse in Matthijs en de Jakhalzen, gasten kwamen graag langs en de kijkcijfers stegen dagelijks. Er wordt vaak gezegd datDWDD een lange opstartfase heeft gehad, maar dat is onzin. 23 december hadden we al een half miljoen kijkers.” De doelstelling van het eerste seizoen was gehaald. Draait de wereld over tien jaar nog? Wynia: “Tien denk ik niet, maar zeker nog een aantal jaar. Zolang we het met evenveel enthousiasme kunnen maken als nu. Zonder lol wordt het zwaar.”

De jubileumuitzending Tot zover! 10 Jaar DWDD is 10 oktober te zien op NPO1.

Feiten & cijfers
– Naar de eerste aflevering keken 165.000 mensen.
– De best bekeken aflevering ooit was dit jaar: 23 maart trok DWDD 2.041.000 kijkers. Te gast waren alle boeren van het afgelopen seizoen Boer zoekt vrouw en Yvon Jaspers.
– In het eerste seizoen presenteerde Matthijs van Nieuwkerk het programma drie dagen per week, omdat hij nog Holland Sport presenteerde.
– Tot de zomerstop van 2006 werd het programma om 19.00 uur uitgezonden. Door gewijzigde omroepplannen werd dat 19.30 uur, waarmee het concurreerde met het Achtuurjournaal. Toch stegen de kijkcijfers. Sinds 1 januari 2014 is DWDD weer om 19.00 uur te zien, op NPO1.
– In 2007 en in 2009 was De zomer draait door te zien, de eerste keer door Van Nieuwkerk gepresenteerd en het tweede seizoen door Froukje Jansen met Waldemar Torenstra of Art Rooijakkers. Dat tweede seizoen werd matig bekeken.

Het Parool, 29 september 2015