U kent ze wel: die collega die hartje winter vrolijk in een T-shirt op kantoor rondloopt of die riendin die in twee wintertruien nog klaagt over kou. Hoe kan dat toch? En wat kun je ertegen doen?

Tekst Kim van der Meulen, illustraties Jip van der Toorn

Op kantoren woedt nogal eens een hevige strijd om de verwarming. Om bibberende collega’s tegemoet te komen wordt de temperatuur ingesteld op een optimistische 23 graden, waarop medewerkers met een voorliefde voor koelere temperaturen meteen het raam op een kier zetten. Op sommige dagen werkt de ene groep met onder het bureau een straalkachel, terwijl de andere groep met een verhit hoofd de trui maar weer uittrekt. De een lijkt het altijd koud te hebben, de ander klaagt snel over warmte. Toch is daar best een gemeenschappelijke modus in te vinden, zegt Hein Daanen, hoogleraar thermofysiologie aan de Vrije Universiteit. “Als je op kantoor de thermostaat op 14 graden zet, heeft iedereen het koud en bij 30 graden heeft iedereen het warm. Er is zelfs een wetenschappelijke, internationale norm die de thermische perceptie uitrekent op basis van omgevingstemperatuur, oftewel: bij welke temperatuur mensen het minste klagen. Die wordt onder meer gebruikt bij de bouw van flats en kantoorpanden.” Een temperatuur waar iederéén blij van wordt, bestaat niet. Maar hoe zorg je ervoor dat je alle seizoenen zo comfortabel mogelijk doorkomt als je een interne straalkachel hebt of een koukleum bent?
Elk lichaam moet op een constante temperatuur worden gehouden; een kerntemperatuur van 37 graden. Het principe is simpel: produceer je te veel warmte, dan moet je die kwijt, en als je afkoelt, probeert je lichaam de warmte vast te houden. “Het menselijk lichaam is te vergelijken met een centrale verwarming,” zegt Daanen. “Net als een verwarmingssysteem hebben we een pomp, ons hart, en een thermostaat. Die bestaat uit zenuwcellen in onze hersenen die allerlei plekken in ons lichaam aftasten: hoe warm zijn je benen, je rug, je brein?”

Vrouwen hebben het kouder
Als je het koud hebt, zorgen deze cellen ervoor dat haar- en bloedvaten verwijden zodat de bloedcirculatie in een hogere versnelling wordt gezet en je het warmer krijgt. De thermostaat, die bij een bepaalde temperatuur een signaal aan de zweetklieren geeft dat gezweet moet worden, is bij iedereen anders afgesteld. “Verschillen in temperatuurperceptie zijn niet zo groot,” zegt Daanen. “Ik zie deze maanden bijvoorbeeld niemand in zomerkleding in de collegezaal zitten. Individuele verschillen zijn er natuurlijk wel. Meestal zijn die ook terug te voeren op lichaamsbouw. Iemand die erg mager is, maakt minder warmte en verliest die sneller. Die persoon zal het dus sneller koud hebben dan iemand die gespierder is en meer warmte maakt.” Te zware mensen hebben het vaak warm: vetweefsel isoleert. Ook hebben vrouwen het over het algemeen sneller koud, zegt Daanen: zij klagen meer over koude handen en voeten dan mannen.
Anna Brinkman (36) baalt ervan dat ze het altijd koud heeft. Zeker omdat de rest van het gezin het juist altijd warm heeft. “Als kind had ik het al koud, mijn moeder had dat ook. Dat is nu wel anders; mijn man en onze kinderen van 7 en 4 hebben het altijd warm. Als de verwarming hoger staat dan 19 graden, klaagt iedereen. Mijn oplossing: een vest, een dekentje en dikke sokken. Ik slaap met een kruik en onder een winterdekbed, en mijn man heeft een eigen, dunnere deken. Zo gaat het prima.” Volgens onderzoek van de Universiteit van Maastricht komt het doordat vrouwen een slechtere doorbloeding hebben dan mannen, ze gevoeliger zijn voor temperatuurwisselingen en het eerder koud krijgen door hormoonschommelingen tijdens de menstruatie.

Medische oorzaak
Ook Alexis Oele, huisarts bij Huisartsen Oude Turfmarkt, zegt dat vooral vrouwen met kouklachten zich melden. Vrouwen – en mannen – die het altijd te warm hebben, ziet hij zelden. En als ze er zijn, is de oorzaak vaak medisch van aard: opvliegers, koorts of een infectieziekte. “Ook als je het altijd koud hebt, kan er een medische oorzaak zijn: bloedarmoede, schildklierproblemen of een eetstoornis waardoor je te weinig energie binnenkrijgt om je lichaam warm te houden. Mensen die last hebben van hart- en vaatziekten door een ongezonde levensstijl, hebben het ook vaak koud. Hun bloedvaten zijn vernauwd, met een verminderde doorbloeding en koude ledematen tot gevolg.” Het advies aan die laatste groep: stoppen met roken en drinken, en meer bewegen. En als er geen medische oorzaak te vinden is? “In dat geval is het waarschijnlijk een kwestie van aanleg,” zegt Oele. “Dan leg ik uit dat het vervelend, maar onschuldig is. Trek wat vaker een dikke trui aan en zorg ervoor dat je in de winter extra calorieën binnenkrijgt.”

Hulpmiddelen
Voor Brinkman werkt die extra laag kleding niet altijd. “In de auto vind ik een dikke winterjas onprettig en onveilig, dus die gaat uit. De verwarming aanzetten is geen optie, want dan krijgt de rest het te warm – en als zij een raampje openzetten, wordt het meteen heel koud.” Kleding is natuurlijk de makkelijkste manier om iets te doen aan je teveel of tekort aan warmte. Je kunt, met het model dat Daanen eerder noemde, zelfs uitrekenen hoeveel kleding je moet aantrekken om ‘thermisch in evenwicht te blijven’. Kleine kanttekening voor koukleumen: als je huid en de omgeving dezelfde temperatuur hebben, doen handschoenen niets voor je. En er zijn natuurlijk meer kledingstukken en oplossingen om jezelf warm of juist koel te houden in de winter (zie kaders). Voor koukleumen zijn er omslagdoeken, thermo-ondergoed, een waterbed met de thermostaat op een hoge stand of een fleecedeken onder het dekbed. Vorig jaar bracht een Russische meubelontwerpster nog een stoel op de markt waar een deken aan vastzit.
Verder behoren verwarmde inlegzolen, warmtegordels (bedoeld om rug- en buikpijn tegen te gaan, maar verwarmt ook prima bij voortdurende kou) en verwarmde onderhandschoenen met ingebouwde accu tot de mogelijkheden. Die laatste worden verkocht als ski- of motorhandschoenen. Of pak het rigoureuzer aan, zoals voormalig koukleum Raimke van den Beemt-Groothuizen (33) deed: zij volgde de Wim Hof Methode – inderdaad, een cursus van de man die halfnaakt ijzige bergen beklom en een marathon boven de poolcirkel in korte broek uitliep en daar heel zen onder bleef. Deelnemers mediteren, doen ademhalingsoefeningen en douchen koud om controle te krijgen over hun hartslag, ademhaling en bloedcirculatie. Niet onomstreden, maar voor Van den Beemt-Groothuizen werkte het. “Het belangrijkste wat ik heb geleerd? Dat kou gewoon vervelend is. Als je dat accepteert in plaats van ertegen te vechten, geeft dat rust. Sinds de training douche ik altijd koud af en ben ik van ‘bibberend de winter door’ naar ‘zo koud is het toch niet?’ gegaan.”

Gel- of koeltekussens
Voor mensen die het altijd warm hebben, lijken minder hulpmiddelen beschikbaar: zij kunnen hun toevlucht nemen tot gel- of koeltekussens, een zomerdekbed, kleding van lichte, ademende stoffen als linnen en viscose, of – voor wie van grof geschut houdt – een koeltevest (een lichtgewicht versie van het type dat werklui dragen als ze in de brandende zon moeten werken). Wetenschappers werken hard aan stoffen die het lichaam koelen.

Opwarmen, oosterse stijl
Is er geen medische oorzaak van je voortdurend koude ledematen of oververhit gestel en helpen de tips niet? Wie ervoor openstaat, kan ook acupunctuur proberen. De Chinese geneeskunde gaat uit van een balans tussen yin en yang, waarbij die eerste staat voor verkoeling en die tweede voor warmte. Zijn die uit balans, dan kun je het te koud of te warm hebben. Fysiotherapeut en acupuncturist Lan Dinh, werkzaam bij Van Wou Fysiotherapie, zegt: “Als mensen bij ons er last van hebben, zijn dat secundaire klachten: ze zijn bijvoorbeeld vermoeid of hebben weinig energie. We vragen dan ook naar warmte- of kouklachten. Die kunnen een rol spelen bij fysieke problemen. Pijnklachten aan het bewegingsapparaat kunnen bijvoorbeeld veroorzaakt worden doordat iemand stress ervaart, minder energie heeft en minder sport. Dat leidt tot een slechte bloedcirculatie en daarmee koude ledematen. Volgens de oosterse geneeskunde kan acupunctuur die verstoorde energiestromen herstellen.”
Na een paar sessies knapt de lichaamstemperatuur van patiënten vaak zienderogen op, zegt ze. “Mensen die kouklachten hebben, geef ik ook vaak voedingsadvies: geen producten direct uit de koelkast, want het kost je lichaam veel energie om die te verwerken, maar stoofpotjes en gerechten met kruiden als kardemom of kaneel. Volgens de Chinese voedingsleer werken die verwarmend.” Eten en drinken kan hoe dan ook helpen om de temperatuur (tijdelijk) op te krikken of omlaag te krijgen: van thee schiet je lichaamstemperatuur even omhoog, waarop je lichaam de thermostaat snel lager zet. Vooral drinken als je het vaak koud hebt, dus. Hoewel alcohol de bloedvaten openzet, waardoor je het warm krijgt, raadt Daanen dat liever af: “Alcohol schakelt het rillen uit, waardoor je niet meer doorhebt dat je het koud hebt en je sneller onderkoeld raakt.”

– EERSTE HULP VOOR KOUKLEUMEN –

Minikachel
Omdat een straalkachel niet zo makkelijk mee te nemen is: een minikachel die je zo in het stopcontact steekt. De Starlyf Fast Heater (€29,90, Blokker) is energiezuinig, verwarmt een ruimte tot 20 vierkante meter en is in te stellen tot 32°C. Op AliExpress.com staan ook draagbare miniverwarmingen met een usb-aansluiting; zoek op ‘desktop heater’, ‘draagbare elektrische kachel’ of ‘miniverwarming’.

Verwarmde inlegzolen
Deze zooltjes zijn handig tijdens het hiken in koude gebieden, maar ook perfect voor koukleumen die de hele dag stilzitten achter hun bureau. De ingebouwde accu gaat acht uur mee, precies een werkdag. Ze zijn zelfs verkrijgbaar met afstandsbediening, zodat je ze in een verwarmde auto kunt uitzetten en de temperatuur hoger kunt afstellen op het koude kantoortoilet. Onder andere verkrijgbaar op comfort-producten.nl (€99,95).

Warmtegordel
Dankzij de warmte van een zogeheten warmtegordel (zoals de Medisana HS 680 Warmtegordel, €51, Wehkamp) ontspannen vermoeide spieren in de rug en buik en warm je op. Niet te zien onder kleding, wasbaar en met verschillende temperatuurstanden, zodat zelfs de ergste koukleum het er warm van krijgt. Na anderhalf uur gebruik schakelt ie wel uit om oververhitting te voorkomen.

– EERSTE HULP VOOR STRAALKACHELS –

Koeltekussen
Schuim, gel en ademende stoffen: zo veel hete hoofden, zo veel keuze in kussens. Het hoofdkussen Climat Visco van Auping (€165) is gemaakt van traagschuim en heeft één kant met een temperatuurregulerende gellaag, waardoor je de hele nacht koel blijft. Er zijn ook navulbare waterkussens verkrijgbaar die je kouder kunt maken door ze in de koelkast te leggen, zoals het kussen van Innovagoods (€18,77, Blokker).

Koelende shirts
Zoals de naam van het merk al doet vermoeden, zouden de katoenen shirts van Arctic Cool je de hele dag koel moeten houden. Ze voeren zweet af en helpen je lichaamstemperatuur te verlagen door een techniek die ‘HydroFreeze X Technology’ wordt genoemd. Bedoeld als sportkleding en zo zien de shirts er ook uit, dus misschien niet geschikt voor elke werkplek. Vanaf 25 dollar (€22, arcticcool.com).

Koeltevest
Niet het meest elegante kledingstuk, maar met een beetje goede wil kan ie doorgaan voor een bodywarmer. Of onder een trui verstopt blijven. Een lichtgewicht koeltevest (bijvoorbeeld het INUTEQ-H2O verdampings-koelvest, €48, staycoolshop.nl) kun je dragen op het werk of tijdens het sporten. Hoe groter de luchtstroom, hoe verkoelender het effect. Koelt twee tot acht uur, mede afhankelijk van omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid.