Tekst KIM VAN DER MEULEN

De hoofdpersoon in Expat exit probeert na haar scheiding een nieuw bestaan op te bouwen – noodgedwongen op Curaçao, het land waar ze met haar ex-man naartoe verhuisde omdat hij er een baan aangeboden kreeg. Teruggaan naar Nederland met hun zoon is onmogelijk zonder toestemming van haar ex: dat zou worden gezien als kinderontvoering. Het is de dagelijkse realiteit voor veel vrouwelijke expats, zegt Patricia Snel, die drieënhalf jaar in Singapore en twee jaar in het Caribisch gebied woonde.

Waarom wilde u dit onderwerp aankaarten in uw boek?
“Het is een groeiend probleem onder vrouwelijke expats. Dat vermoedde ik al door wat ik om me heen zag toen ik in het buitenland woonde, maar tijdens de research voor mijn boek bevestigde familierechtadvocaat Wendy van der Stroom dat. Rechters in het buitenland erkennen de Nederlandse huwelijkse voorwaarden niet en in elk land gelden andere regels over vermogensrecht en alimentatierecht. Na een scheiding wil je teruggaan naar je familie en vrienden in Nederland: werk en een eigen huis zoeken, je leven weer op orde krijgen. Met je kind, natuurlijk. Maar als je er met je ex-partner niet uitkomt en van hem geen toestemming krijgt om je kind mee terug te nemen, kun je geen kant op. Veel vrouwen zitten op deze manier ‘gevangen’ in het buitenland. Een uitzichtloze situatie die kan leiden tot eenzaamheid, isolatie, depressie en zelfs zelfmoordneigingen. Heel tragisch.”

Is er dan geen oplossing voor dit probleem?
“Je zou je kind gewoon mee terug kunnen nemen in de hoop dat je man de regels niet kent, waardoor het niet als kinderontvoering wordt gezien, maar dat is natuurlijk riskant. Bovendien kun je je kind dat niet aandoen: die ziet zijn vader dan niet meer. Uiteindelijk zal het altijd advocatenwerk worden, want deze situatie is financieel en geestelijk zo uitputtend, dat niemand het volhoudt. Een goede oplossing vinden blijft lastig. Ik ken een vrouw die toestemming kreeg terug te gaan naar Nederland met haar kinderen, maar die zien hun vader nu maar één keer per jaar. Voor de kinderen vind ik het ’t ergst. Die worden de dupe van de machtsstrijd van hun ouders. Daarom vertel ik het verhaal in mijn boek niet alleen vanuit hun perspectief, maar ook vanuit de elfjarige zoon.”

U zag in het buitenland veel huwelijken op de klippen lopen. Waarom gebeurt dat daar zo vaak?
“Verhuizen naar het buitenland kan een soort La Divina Commedia van Dante worden: je begint in het paradijs, komt in het vagevuur en belandt uiteindelijk in de hel. Het expatleven belooft vrijheid, veel reizen, luxe huizen en de mogelijkheid jezelf te vernieuwen en verzekeringen, scholen en auto’s worden door het bedrijf voor je betaald. Een soort Ik vertrek, maar dan risicoloos. Je leeft onder een kaasstolp, zonder écht te integreren. Maar al die luxe komt met een prijs. Generaliserend: de man moet keihard werken en is vaak op reis, terwijl de vrouw zich thuis verveelt. Ze heeft een huishoudster en een nanny en doet misschien wat vrijwilligerswerk – een baan vinden als je niet uitgezonden bent is lastig, want veel bedrijven kiezen liever voor lokale mensen. Zo ontstaat een spagaat: de wereld van hem wordt steeds groter, die van haar steeds kleiner. Hij is jaloers op haar ogenschijnlijke vrijheid, zij zeurt over zijn afwezigheid. Sommige mannen laten zich dan makkelijk verleiden door lokale vrouwen, die hen met aandacht overladen, onderdaniger en egobevestigender zijn. Cliché, maar waar: geld en macht erotiseren. Dat is het vagevuur. Wat volgt is de scheiding – en als dat niet harmonieus gebeurt, komt de hel: gevangenschap in je expatland.”

Uw relatie liep stuk toen u in Singapore woonde. Spreekt u uit eigen ervaring?
“Laat ik benadrukken dat ik in Expat exit niet mijn eigen verhaal vertel. Ik observeer en beschrijf wat ik zie. Ik heb bijvoorbeeld geen kinderen, maar zag om me heen wel wat vechtscheidingen van expats met kinderen doen. En Expat exit is een spannend verhaal: het gaat ook over de vervuilende Isla-raffinaderij en cocaïnehandel. Onder- en bovenwereld zijn in het Caribisch gebied nauw met elkaar verweven. Ik ging in 2010 in Singapore wonen met mijn toenmalige geliefde, omdat hij er een contract aangeboden kreeg. Een mooie kans, want we wilden al langer naar het buitenland en schrijven kan overal. Daar gebeurde wat ik net beschreef: de dames lonkten. Na dertien jaar gingen we uit elkaar, heel pijnlijk. Alle zekerheden vielen weg: ik moest mezelf opnieuw uitvinden in een land waarvoor ik alles in Nederland had opgegeven. Het verdriet en de emoties heb ik natuurlijk wel gebruikt in Expat exit.”

Overwoog u terug te gaan naar Nederland?
“Kort na de breuk ben ik even teruggegaan om plekken te bezoeken waar ik heb gewoond: Gouda, Den Haag, Amsterdam. Maar ik was nog niet klaar voor Nederland. Ik gaf overal in Azië lezingen over schrijverschap – hoe ik personages tot leven wek, waar ik mijn inspiratie vandaan haal – en reisde veel, naar schrijversfestivals en landen waar mijn boeken in het Engels verschenen. Dat wilde ik niet opgeven. Ik wilde op mijn eigen voorwaarden terugkeren. Het boek dat ik toen net af had, De expat, werd een bestseller, waardoor ik geld had om te blijven. Een vriendin bood me haar bovenverdieping aan, zodat ik weer woonruimte had. Toen zij een baan aangeboden kreeg op de Kaaimaneilanden, ging ik met haar mee. Hoe vrij en gezellig ook, ergens was het ook uitstel van de acceptatie van mijn overhoop gegooide leven.”

U woont sinds 2016 weer in Amsterdam. Mist u het expatbestaan?
“Ik had mijn tijd in het buitenland niet willen missen, maar de onrust van leven uit een koffer, mis ik niet. Ik was overigens geen typische expat: we kozen voor het avontuur en namen risico met een lokaal contract op zak. In Singapore woonden we niet in het ‘reservaat’ – de door bedrijven betaalde villa’s met zwembaden – maar midden in het centrum. We betaalden alles zelf, van het appartement tot ziektekosten, precies zoals in Nederland. En ik heb altijd mijn eigen geld verdiend met schrijven en lezingen. Uiteindelijk lonkte een eigen, vaste plek. Daarnaast leek het me beter voor mijn werk en netwerk om weer in Nederland te wonen en reikten mijn financiële middelen niet tot de hemel. Ik had het geluk dat ik een woonboot in Amsterdam kon kopen. Een fijne plek om me terug te trekken: na het schrijven van een boek ben ik altijd een beetje postnataal, haha, dan wil ik even niks. Nu Expat exit af is, kan ik alleen maar hopen dat veel mensen een paar spannende dagen beleven en wat opsteken over de Caribische onderwereld en de lastige positie waarin veel expatvrouwen verkeren.”

– BIO –
Patricia Snel studeerde Italiaanse taal- en letterkunde en kunstgeschiedenis en debuteerde in 2010 met Verblind. Met Expat exit schreef ze haar zesde thriller (Ambo|Anthos, €20). Ze woonde in Singapore en in het Caribisch gebied voordat ze twee jaar geleden naar Amsterdam verhuisde. Snel werkt aan een nieuwe thriller en haar eerste roman. Ook geeft ze schrijftrainingen.