Misschien wil je eindelijk die Ikeafoto boven de bank verruilen voor iets wat niet half Nederland al heeft, geef je jonge kunstenaars graag een duwtje in de rug of droom je ervan om ooit een eigen kunstcollectie te beginnen. Aan redenen om kunst te kopen geen gebrek, maar waar moet je beginnen?

Volg je gevoel

De garantie dat je een werk over tien jaar nog steeds mooi vindt, bestaat niet: je smaak kan zich in de loop der tijd ontwikkelen. Maar de kans op een miskoop wordt wel kleiner als je je intuïtie vertrouwt. “Je eerste gevoel bij een werk is altijd het belangrijkste,” zegt kunsthistoricus en -adviseur Véronique Baar. Zij is eigenaar van QKunst, dat organisaties begeleidt bij collectiemanagement en kunst in de openbare ruimte. “Toen ik onlangs op atelierbezoek was, viel mijn oog bijvoorbeeld op een heel bijzonder werk van keramiek. De dagen erna popte het steeds weer op in mijn gedachten en zag ik allerlei kleuren en vormen in mijn omgeving die steeds de associatie met het werk opriepen. Ik ben nu in gesprek met de galerie.”

Haar collega Maartje de Roy, die bedrijven en particulieren begeleidt met hun collecties, herkent dat gevoel: “Als student kunstgeschiedenis had ik al veel kunstwerken gezien die ik graag dagelijks om me heen zou hebben, maar toch was de aankoop van mijn eerste kunstwerk anders. Ik zag het voor het eerst en kreeg direct een warm, bijna zenuwachtig gevoel vanbinnen. Dit móést het zijn.” Kortom: als een werk je maar niet loslaat, zit het waarschijnlijk wel goed.

Maar hoe kom je erachter waar je hart sneller van gaat kloppen? Nou, door heel veel kunst te bekijken. Hoe meer je ziet en nagaat waarom iets je wel of niet aanspreekt, hoe meer je een eigen smaak ontwikkelt – en hoe groter de kans dat je een werk interessant blijft vinden. “Veel beginnende kunstkopers vallen op figuratieve kunst, met herkenbare objecten of personen,” zegt Nienke van der Wal, kunstverzamelaar en oprichter van Young Collectors Circle, een platform voor beginnende kunstverzamelaars. “Logisch, maar als je vooral het plaatje mooi vindt, bestaat het risico dat je er uiteindelijk amper meer naar kijkt. Als je weet welk idee erachter zit, hoe dit werk past in het grotere verhaal dat de kunstenaar vertelt, hoe vernieuwend het is en welke kunsthistorische referenties er zijn, wordt het werk gelaagder en interessanter.”

Enige kennis van kunstgeschiedenis helpt daarbij, al is het maar omdat hedendaagse kunstenaars zich laten inspireren door hun voorgangers. Duik dus vooral de geschiedenisboeken in, of sluit je aan bij een club van kunstliefhebbers, zoals Young Collectors Circle of Club Foam, waar regelmatig masterclasses worden gegeven.

Doe research

Normaal gesproken kun je veel informatie over kunstenaars en hun werk inwinnen in musea, in galeries en op kunstbeurzen: onder andere de KunstRAI, Affordable Art Fair en Unfair Amsterdam zijn supertoegankelijk en hebben een heel breed aanbod. Vanwege de coronamaatregelen zit dat er alleen even niet in. Gelukkig kun je ook online inspiratie en kennis opdoen. Op Galleryviewer bijvoorbeeld, waar je research kunt doen naar het oeuvre en cv van een kunstenaar en, ook niet onbelangrijk, de prijs van een werk. “Een werk maakt voor mij echt onderdeel uit van het grote verhaal van zo’n kunstenaar, dus ik zou niet snel iets kopen van iemand wiens andere werk ik spuuglelijk vind,” zegt Van der Wal. “Iemand anders vindt weer andere dingen belangrijk. Da’s het mooie van deze site: je kunt aanvinken wat voor jou relevant is.”

Ook een handig oriëntatie-adresje: Kunstkoop.nl. Hier vind je zo’n 120 galeries in Nederland die meedoen aan de KunstKoopregeling van het Mondriaan Fonds – je kunt hier kunst tot 7500 euro op afbetaling kopen, zonder rente. Of doe inspiratie op op sites als Welikeart, Catawiki, Kunstveiling.nl en Artsy, waar je meteen tot aankoop kunt overgaan. Vooral werk dat je al eens in het echt hebt gezien, kun je prima online kopen, zegt Van der Wal. “Daarvan weet je wat je kunt verwachten. Op een zeefdruk van Andy Warhol, die je al eens in een museum hebt gezien, kun je best veilig bieden.”

Online kun je goed oriënteren, kunstenaars ontdekken die je nog niet kende en op de hoogte blijven van nieuw werk, zegt ook De Roy. “Veel kunstenaars posten bijvoorbeeld regelmatig nieuwe werken of geven een kijkje in hun atelier via Instagram.” Toch ziet ze kunst het liefst in het echt voordat ze iets koopt: “Kunst blijft iets wat je moet ervaren en voelen.” Zie je online iets moois, ga dan het liefst even langs bij de galerie waar het werk te zien is.

Een galeriehouder kan je alles over de maker en het werk vertellen – of je helpen bij je zoektocht naar het perfecte kunstwerk. ”In galeries en op beurzen is vaak maar een klein deel van het hele aanbod te zien,” zegt kunstverzamelaar, kunsthandelaar en Young Stedelijk-ambassadeur Freddy Insinger. “Als je een galeriehouder vertelt wat je zoekt, kan hij of zij je dus meer laten zien dan wat er wordt geëxposeerd en je eventueel doorverwijzen naar een collega. En een voordeel van beursbezoek: je kunt er ervaren verzamelaars en kunstenaars ontmoeten. Als je hen vraagt wie zij goed vinden en waarom, kun je daar veel inspiratie uit halen.”

Bepaal je budget

Om kunst te kopen hoef je niet schathemeltjerijk te zijn: voor zo’n driehonderd euro koop je al een origineel werk, enig in z’n soort en direct gemaakt door de kunstenaar. Een prijs wordt door allerlei factoren bepaald – heeft een kunstenaar bijvoorbeeld geëxposeerd in grote musea, dan gaat de prijs omhoog. Voor werk in oplage (zoals zeefdrukken of fotografie, met meerdere genummerde exemplaren) betaal je doorgaans minder dan voor een origineel werk. Daarbij geldt in principe: hoe beperkter de oplage, hoe duurder. Het formaat en het materiaal spelen ook vaak een rol. Kun je een olieverfschilderij van je favoriete kunstenaar niet betalen, kijk dan eens of ’ie ook werk op papier heeft gemaakt – daar betaal je meestal minder voor.

Ook kunst van jonge, relatief onbekende kunstenaars is vaak goed betaalbaar, zegt De Roy. “Daarmee geef je net afgestudeerde kunstenaars ook nog het vertrouwen en de financiële middelen om door te gaan.” Alle reden om eens naar een eindexamenexpositie te gaan, of in februari Art Rotterdam te bezoeken.

Staar je in elk geval niet blind op een grote naam: ook goede kunstenaars maken weleens slecht werk. “Dat is een van de grootste fouten die verzamelaars maken,” zegt Insinger. “Ze kopen een slecht werk van een bekende naam en denken daarmee een goede deal gedaan te hebben. Maar niet elk werk van een bekende kunstenaar is evenveel waard.” Of een werk in de toekomst meer waard gaat worden, is ook nog maar de vraag: wie kunst vooral als investering wil kopen, heeft flink wat kennis van de internationale kunstwereld en kunstmarkt nodig. “Mensen kopen kunst om allerlei redenen,” zegt Insinger. “Om financiële of emotionele redenen, vanwege het sociale aspect of om kunstenaars te supporten. Maar uiteindelijk word je het gelukkigst van dingen kopen die je geweldig mooi vindt en die inspireren.”

Verzamelen

Smaakt het kopen van kunst naar meer, dan zou je kunnen overwegen om op den duur een eigen kunstcollectie op te bouwen. Daar begon Insinger al jong mee: hij groeide op met museumbezoek en kocht op 13-jarige leeftijd zijn eerste kunstwerk van geld dat hij van zijn oma erfde. Hij is nu 30 en heeft inmiddels een aardige collectie hedendaagse kunst verzameld. “Ik richt me vooral op Amerikaanse schilderkunst. Post-war en contemporary vind ik ook interessant, en sculptuur. Zo heeft iedere verzamelaar een eigen focus.”

Maar voordat je begint met verzamelen is het belangrijk de knoop door te hakken en eens dat eerste werk te kopen. “Veel mensen van mijn generatie twijfelen daarover. Dat snap ik best – kunst kopen vergt kennis, een oog voor kunst en geld. Je hebt ook toewijding en lef nodig om duizend euro boven de bank te hangen terwijl al je vrienden van dat geld op vakantie gaan. Maar geld kun je opnieuw verdienen, en die vakantie kan ook later. Als er een mooi en uniek werk voorbijkomt heb je maar één kans om dat te kopen.”

Ook voor het samenstellen van een kunstcollectie kun je op je gevoel afgaan: de werken hoeven niet bij elkaar te passen. Het combineren van verschillende stromingen en technieken kan een collectie juist persoonlijk maken. “Misschien ontdek je later dat er een samenhang is tussen de werken die je in de loop der tijd hebt aangeschaft,” zegt Baar, “bijvoorbeeld in stijl, thema, sfeer of discipline. Dan kun je je wat specifieker richten op werk waarmee je je beginnende collectie verdiept of verbreedt.” Daarmee verzamel je niet alleen kunst, maar ook herinneringen, zegt De Roy, want voor veel mensen staat een aankoop symbool voor een bepaald moment of periode in hun leven. “De collectie waarmee je je dagelijks omringt wordt zo een blik op je leven.”