“Welkom op mijn kanaal!” riep Anna Nooshin nog geen vier jaar geleden op YouTube. Inmiddels is ze niet alleen de meest invloedrijke influencer van Nederland, maar ook presentator van de RTL-programma’s Holland’s Next Top Model en Curvy Supermodel. En ze is niet de enige influencer die roem vergaart op YouTube om vervolgens andere media te veroveren. Teske de Schepper en Famke Louise bouwden een fanbase op via YouTube voordat ze een muzikale carrière begonnen (over Famke werd zelfs een Videoland-documentaireserie gemaakt) en Dylan Haegens bracht onlangs een eigen film én tijdschrift uit. Het superpopulaire kanaal StukTV werd gekocht door RTL en is sinds kort in handen van Talpa Network. John de Mol blij – die breidt zijn mediabedrijf in één klap flink uit – en StukTV blij. Zij krijgen van Talpa namelijk budget om twaalf grote online series per jaar te maken.

Van YouTube naar tv
Klinkt allemaal mooi, maar in hoeverre kun je de inhoud van je video’s nog zelf bepalen als je wordt betaald door een grote partij als RTL? Volgens Giel de Winter van StukTV kan hij nog steeds maken wat hij wil: “Ik blijf StukTV leiden,” zei hij in NRC. “Ik heb een vrijbrief van John de Mol gekregen.” Een uitzondering wellicht, want over het algemeen geldt: YouTube geeft de macht aan de maker, terwijl de televisiewereld hiërarchisch is. Een tv-producent of regisseur zal niet snel voor de camera verschijnen. “In de YouTube-wereld vloeit dat juist in elkaar over,” zei Bas van Teylingen, coregisseur van De Film van Dylan Haegens, daarover op Frank.news. Bovendien bereik je op YouTube een veel groter publiek dan op tv, met tijdschriften of in de bioscoop. Ter vergelijking: Dylan Haegens heeft 1,5 miljoen volgers op YouTube, maar een bioscoopfilm die 100.000 bezoekers trekt, wordt al als succesvol gezien – dan krijgt ’ie de status Gouden Film. Toch dook ook Monica Geuze al op in Renesse (2016) en speelde Djamila de hoofdrol in Misfit (2017). Waarom zijn die traditionele media zo aantrekkelijk?

Extra bekendheid
“Er hangt een magie om media als film en televisie,” verklaart Bas Agterberg, curator bij Beeld en Geluid en expert op het gebied van mediageschiedenis. Het idee van selfmade celebrities, knutselende hobbyisten die zichzelf filmen op hun zolderkamer, is achterhaald, zegt Agterberg. “YouTubers zijn bedrijfjes. Rond hun persoonlijkheid hebben ze een personage gebouwd; dat is het product dat ze verkopen. Een film of magazine is daar mooie merchandise voor. Door niet alleen op YouTube te verschijnen, maar ook in de bioscoop, op de cover van een tijdschrift of op tv legitimeer je je bovendien nog meer als ster.” Nieuw is dat fenomeen niet: in de jaren twintig van de vorige eeuw, toen Filmfabriek Hollandia werd opgericht, en in de jaren dertig – de tijd van de sprekende film – boden nieuwe media al nieuwe kansen voor makers. Zo waagde de beroemde Amsterdamse toneelactrice Fien de la Mar zich in 1934 aan een filmdebuut, hoewel theater destijds als hoge cultuur gold en film vooral een massamedium was. “Het leverde extra bekendheid op – en die bekendheid was goed voor de status van een acteur of actrice.”

Geld verdienen
Ook in de decennia daarna zochten sterren extra publiek en bekendheid via andere media. Komisch duo Snip & Snap werd landelijk bekend dankzij het Avro-radioprogramma De bonte dinsdagavondtrein, waarna vele theatertours en een tv-programma volgden. Cabaretier en megaster Wim Sonneveld begon in het theater, trok naar Amerika om het als filmacteur te proberen en voegde tv-shows aan zijn repertoire toe bij terugkomst. En André van Duin begon op tv, maakte muziek en begon in de jaren zeventig pas in het theater. De enige stap die in de jaren zestig en zeventig niet goed was voor je sterrenstatus, was reclame. “Dat was not done,” zegt Agterberg. “Maar dat veranderde met de tijd: in de jaren negentig, met Peer Mascini voor MelkUnie en Joop Braakhekke voor Bros, was het juist bijzonder om het gezicht van een merk te zijn.” Tegenwoordig vinden we het heel vanzelfsprekend dat makers, of het nou acteurs of YouTubers zijn, geld willen verdienen. Er is alleen één verschil met de film- en theatersterren van vroeger en de YouTube-sterren van nu: die laatste categorie is niet bekend door het uitoefenen van een beroep. “Goed kunnen zingen of dansen is niet nodig: het gaat allemaal om de persoon.”

Beeld en Geluid, december 2018