Kortom: meditatie is inderdaad niets voor jou. Toch? Nou, misschien is het toch goed dat oordeel opzij te zetten. Er zijn zo veel vormen van meditatie, dat er ook genoeg praktische oefeningen te vinden zijn die je kunt gebruiken in het dagelijks leven – zonder zweverigheid. Beloofd.

Je geest als gereedschap
Reden nummer één om meditatie toch een kans te geven: het zorgt voor meer ontspanning. En dat kunnen we wel gebruiken. Volgens Mark Williams, hoogleraar klinische psychologie in Oxford, staat ons brein voortdurend in standje stress door alles wat we dagelijks van onszelf vragen. Williams: “We zijn almaar druk en denken dat we daardoor heel productief zijn, maar ons brein staat juist chronisch in de vluchtmodus, alsof er gevaar dreigt.” Zijn advies: niet alles tegelijk proberen te doen, maar bewuste keuzes maken. En daar is meditatie een handig hulpmiddel voor, omdat je erdoor leert focussen. Volgens onderzoekers van de Erasmus Universiteit kan meditatie nuttig zijn om beter te presteren op je werk en je creativiteit te stimuleren: deelnemers aan een onderzoek die tien minuten mediteerden voordat ze een vraagstuk moesten oplossen, kwamen met veel meer ideeën dan de groep die meteen aan de slag was gegaan. Volgens neurowetenschapper Sara Lazar kan meditatie zelfs je brein jong houden: de hersengebieden waar leren, geheugen en emoties worden geregeld, namen in volume toe bij proefpersonen die aan meditatie deden. Het gebied waar stress en angst worden geregeld, werd juist kleiner. En dan blijkt uit Amerikaans onderzoek ook nog eens dat regelmatig mediteren je concentratievermogen vergroot. Niet slecht voor iets wat weinig tijd kost en wat je overal en altijd kunt doen.
Maar wat is meditatie nou eigenlijk precies? “Meditatie is een manier om te observeren wat er nu precies gebeurt in je geest en dat te accepteren”, legt meditatiecoach Merijn de Haen van Inward Meditation in Utrecht uit. “Dat doe je met zo helder mogelijke aandacht. Eigenlijk is meditatie een hulpmiddel, zoals we ook smartphones, sleutels en woorden als hulpmiddelen gebruiken. Het belangrijkste stuk gereedschap dat je hebt, is je geest, maar daar krijg je geen gebruiksaanwijzing bij. Meditatie is een manier om je geest beter te leren kennen. Er zijn allerlei redenen om je te verdiepen in de manier waarop je geest – alles wat niet je lichaam is – werkt. Om alles eruit te halen wat erin zit, bijvoorbeeld. Of om iets gelukkiger te worden of te ontdekken waarom dingen misgaan in je leven, zoals bij depressie, angst of stress.” Er zijn tientallen, misschien wel honderden vormen van meditatie, zegt De Haen. Sommige meditatietechnieken richten zich bijvoorbeeld op het bereiken van kalmte en focus, andere op het ontwikkelen van liefde en compassie. De Haen doet in zijn praktijk vooral aan ‘mindfulness–meditatie’, waarbij je focust op het hier en nu en je gedachten loslaat.

Lekker nuchter
“Een nuchtere vorm, waarbij je al je gedachtes voorbij laat komen zonder erop in te gaan of ze te beoordelen”, legt hij uit. “Omdat de oefeningen vaak uit culturen komen waartoe we een zekere afstand hebben, zoals de Tibetaanse of Japanse, hebben we de rituelen uit die culturen weggelaten. Wierook, namastés of het zingen van incantaties passen niet echt bij de Hollandse nuchterheid. In elk geval niet bij de mijne.” Voordat je nu meteen als een gek meditatie-apps gaat downloaden of je opgeeft voor een cursus: bedenk van tevoren goed wat je wilt bereiken. Ben je altijd maar aan het rennen en voel je je vaak opgejaagd? Vraag je dan eerst af waar die stress vandaan komt, adviseert de meditatiecoach. “Als je daar niet nieuwsgierig naar bent en meteen begint te mediteren, kun je meditatie gaan zien als een ritueel waar je doorheen moet om te bereiken dat je stress afneemt. En dat kan het mediteren juist stressvoller maken. Het is dus zinvol eerst stil te staan bij je doelen.”

Gedachten op stil
Dat meditatie nuttig kan zijn in het dagelijks leven, weet Sanne van Hemert (26) ook. Sinds afgelopen zomer mediteert ze twee keer per dag. “Ik had geen klachten, maar was benieuwd of ik hiermee meer uit mezelf kon halen – of ik creatiever kon worden, meer energie of meer focus kon krijgen, bijvoorbeeld. Dat idee sprak me al aan sinds ik als student Catching the big fish las, een boek van regisseur David Lynch over meditatie en creativiteit. De reden dat ik er niet toen al mee aan de slag ging? Ik was er een beetje bang voor; het leek me zweverig. Omdat het idee van mediteren in mijn hoofd bleef zitten, ben ik er deze zomer toch mee begonnen.” Sanne doet aan ‘transcendente meditatie’, een eenvoudige vorm waarbij je in gedachten een mantra herhaalt en daarop focust. Die mantra, een betekenisloos woord, krijgt Sanne van haar leraar. “Je gedachten worden hierdoor steeds stiller. Ik heb meer rust gekregen en kan dingen makkelijker in perspectief plaatsen. Op mijn werk ben ik meer gefocust. Tijdens mijn meditaties voel ik een bepaalde rust en ik weet dat ik daarop kan vertrouwen.” Lichamelijke voordelen zijn er ook, zegt Sanne: “Sinds ik mediteer, word ik brakker wakker na een nacht te veel biertjes te hebben gedronken en als ik moe ben, merk ik dat ook eerder aan mijn lichaam. Daardoor ben ik gezonder gaan leven. Daarnaast is mediteren gewoon fijn: het is echt een moment voor mezelf, ik moet even niets.”
Manoe Snellens (25) mediteert inmiddels een paar jaar. Ze verdiepte zich al langer in manieren om haar hoofd af en toe leeg te maken en kwam uit bij de app Headspace. Via die app of Youtube doet ze drie à vier keer per week een ‘geleide meditatie’ voor het slapengaan. “Daarin krijg je simpele opdrachten”, legt ze uit. “Een ‘bodyscan’ bijvoorbeeld, waarbij je je aandacht steeds op een deel van je lichaam richt, van je hoofd tot je tenen. Of een visualisatie, waarbij je je een bos, rustige beek of een plek waar je je fijn voelt voorstelt. Daar word ik heel rustig van; ik zet alle piekergedachten en dagelijkse verplichtingen even van me af. Soms mediteer ik ook overdag, als ik bijvoorbeeld te veel prikkels krijg of te veel werk heb en ik daardoor fouten maak, afwezig of onrustig ben. Dat helpt meteen.” Heel soms lukt het Manoe niet om zich te concentreren en dwalen haar gedachten af, maar dat is normaal, zegt ze. “Het fijne van meditatie is dat je niets fout kunt doen. Lukt het niet, dan ga ik wandelen of focus op mijn ademhaling. Al ben ik er gelukkig al aardig in getraind. Ik zou zelfs niet meer zonder kunnen. Ik word ’s ochtends uitgerust wakker, en na een middagmeditatie is mijn houding ontspannen en stress vrijwel geheel verdwenen. Daar heb ik de hele dag profijt van.”
Dat er ook lichamelijke voordelen zitten aan meditatie, is goed te verklaren. Door te focussen op je ademhaling verlaag je je hartslag en bloeddruk en pak je dus stress aan. Om met meditatie te beginnen, zijn een paar minuten tijd en je ademhaling dan ook alles wat je nodig hebt. “Loos moment, bijvoorbeeld tijdens het wachten op de trein? Grijp dan niet naar je telefoon, maar tune in op je ademhaling en volg dat ritme zo lang je kunt”, adviseert De Haen. “Deze minimeditaties kosten maar een paar seconden of minuten.” Hoe vaker je dit doet, hoe minder je wordt geleid door stressgedachten. Een kwestie van aandacht en oefening, dus. “Zoals Anagarika Munindra, een bekende meditatieleraar uit Bangladesh, zei: ‘If you want to understand your mind, sit down and observe it.’”

Zen door een app
1 De app Headspace is een van de bekendste meditatie-apps en bevat sessies van tien minuten. Met ademhalingstips, geleide meditaties, video’s en animaties over de werking van onze geest. ios en Android, eerste 10 dagen gratis.
2 De meditatie- en relax mp3’s en apps van de Schotse Andrew Johnson zijn wereldwijd een hit. Zijn geleide meditaties helpen je beter slapen, ontspannen en stress te verminderen. Meer info: Withandrewjohnson.com ios en Android, gratis.
3 De podcast Meditation Minis biedt, zoals de naam al zegt, minimeditaties van een kwartier. Minder angst, meer rust of zelfliefde: voor alles is een podcast. Gratis, Audioboom.com/channel/ meditation-minis-podcast en op itunes.

Leren mediteren
Proberen? Merijn de Haen geeft de volgende tips:
1 Doe het regelmatig. Maak er een gewoonte van, net als tandenpoetsen.
2 Vind een vast moment in je dag om even alleen te zijn. Een vaste plek helpt ook.
3 Het hoeft niet lang te duren: vijf à tien minuten is prima om mee te beginnen.
4 Herinner jezelf ook buiten deze momenten aan de basishouding van ‘liefdevolle acceptatie’. Hoe vaker, hoe beter.
5 Mis je een keer een dag of twee (of een week), maak daar dan geen probleem van, maar begin gewoon steeds opnieuw.
6 Gebruik een geleide meditatie als dat je helpt, maar probeer het ook eens zonder.
7 Falen bestaat niet. Nieuwsgierigheid, openheid en geduld leiden tot kalmte, vertrouwen en inzicht.
8 Mediteer met anderen. Het kan lastig zijn om het mediteren vol te houden als je niet af en toe een meditatie kunt delen. Er zijn steeds meer meditatiegroepen waarbij je af en toe eens kunt aansluiten – vast ook bij jou in de buurt.