Vraag iemand wat iemand zoekt in een partner en de kans is groot dat humor als een van de belangrijkste eigenschappen wordt genoemd. Mensen die anderen regelmatig aan het lachen maken, worden nou eenmaal aantrekkelijker gevonden. Ook op de werkvloer moet er gelachen kunnen worden: het overgrote deel van de leidinggevenden vindt zelfs dat gevoel voor humor belangrijk is om verder te komen in je carrière, blijkt uit onderzoek. Het zou mensen zelfs beter in hun werk maken. Niet zo gek, want een grappige opmerking kan net even wat lucht blazen in een stressvolle situatie of een verhitte discussie. Maar wat houdt dat eigenlijk in, gevoel voor humor hebben?

Sociaal smeermiddel

Om meteen een misverstand uit de weg te ruimen: je hoeft niet aan de lopende band grappen te bedenken om gevoel voor humor te hebben. “Veel mensen zien gevoel voor humor vooral als het talent om grappig te zijn,” zegt Madelijn Strick, universitair hoofddocent sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Zij doet onderzoek naar dit onderwerp en schreef onlangs het boek Humor is een van de vier pijlers onder het universum (de andere drie ben ik vergeten). “Maar daar denkt de wetenschap heel anders over. Volgens wetenschappers betekent gevoel voor humor hebben ook: kunnen inzien wat grappig is. Zonder die eigenschap zou je niks begrijpen van Monty Python’s Flying Circus, Van Kooten en De Bie of een show van Claudia de Breij, en je zou niet lachen wanneer je partner fanatiek naar zijn leesbril zoekt terwijl die gewoon op zijn hoofd staat.”

Dat klinkt misschien als iets om je schouders over op te halen, maar zonder humor zou je sociale leven ook een stuk stroever verlopen. Het is namelijk een van de belangrijkste sociale vaardigheden, zegt Strick. “Humor versoepelt interactie met anderen. Ga maar na: als je het niet zou hebben, zou je niet met je kind kunnen dollen of je oma liefdevol kunnen plagen. Als iemand een grapje maakt op je werk zou je de enige zijn die niet lacht, en je zou je buitengesloten voelen op elk feestje waar mensen leuke anekdotes met elkaar uitwisselen. Je zou elke opmerking letterlijk opvatten en je daardoor vaak aangevallen voelen, en regelmatig strak staan van de stress. Humor helpt namelijk ook te relativeren als het even tegenzit.” Niet voor niets werden dit jaar massaal coronagrappen gedeeld.

Humor helpt je niet alleen om mentaal overeind te blijven, het is ook een sociaal smeermiddel. Samen lachen verbroedert, wekt vertrouwen, zorgt voor ontspanning en zelfreflectie en creëert een veilige sfeer. Allemaal punten die je bijvoorbeeld op de werkvloer goed kunt gebruiken. Ook om iemand vriendelijk terecht te wijzen is humor een uitstekend middel, weet Comedytrain-lid Kees van Amstel. Hij schrijft onder andere voor Klikbeet, Dit was het nieuws en Spijkers met koppen, en staat daarnaast voor de klas. “Als een leerling vervelend doet, is het fijner om die situatie op te lossen met een grapje dan te zeggen: ‘Jij gaat nu naar de directeur, eruit!’ Zonder humor voor de klas staan lijkt me een uitdaging. Je kunt conflicten en verhitte discussies zo wat lucht in blazen.”

Het goede nieuws: de meeste mensen hebben aanleg voor humor. En nee, dat betekent niet dat iedereen het talent heeft om een avondvullende cabaretshow te maken, maar wél dat (bijna) iedereen kan lachen om iets grappigs en zelf een grap kan bedenken. “Humorloosheid is echt een uitzondering,” zegt Strick. “Dat zie je bijvoorbeeld bij mensen met een klinische depressie, een stemmingsstoornis die gepaard gaat met zware neerslachtigheid en een verlies van levenslust. Humor hoort net zo bij mens-zijn als praten, zingen en dansen. De een doet er alleen meer mee dan de ander.” En net als in dansen en zingen kun je ook beter worden in grappen maken – of in elk geval: ergens de komische kant van inzien.

Maar hoe pak je dat aan? Een kwestie van leren relativeren en veel oefenen, zegt humorcoach en cabaretregisseur Malinca Verwiel, die een zesweekse cursus heeft ontwikkeld voor mensen die beter willen worden in humor. “Elke situatie in het dagelijks leven is oefenmateriaal. Ik heb bijvoorbeeld een bed and breakfast, en maak er een sport van om nieuwe gasten binnen twee zinnen aan het lachen te krijgen. Dat hoeft niet meteen lachen, gieren, brullen te zijn. Vaak wordt het al komisch als je voor een onverwachte wending zorgt met zelfspot bijvoorbeeld, of met een bevestiging of ontkrachting van wat iemand zegt. Humor is in feite het creëren of breken van spanning, met als resultaat dat mensen moeten lachen.”

Om sneller ergens de humor van in te zien, is het belangrijk om met een relativerende blik naar de wereld te kijken, zegt Verwiel. “Als je je auto total loss rijdt, kun je balen van je auto, maar ook blij zijn dat jij er nog bent. En hoe naar deze coronatijd ook is, je kunt het vele thuiszitten ook zien als een reminder hoe belangrijk je sociale leven voor je is. Probeer naar het positieve te kijken. Je geest oefenen in veerkracht, noem ik dat.” Humor komt voort uit pijn, vindt ze: je moet ongemak of spanning opzoeken om een geslaagde grap te maken. “Mensen die elkaar een taart in het gezicht gooien is vaak flauw, omdat er helemaal geen pijn in zit. Het wringt nergens. Een grap over de aanslag op de Twin Towers is meestal niet grappig, omdat dat te veel drama is. Te veel pijn. Je moet een middenweg vinden. Dat is een kwestie van aanvoelen en uitproberen. Ik geef cursisten daarvoor de opdracht om een grappige speech te schrijven over iets pijnlijks uit hun leven, hoe groot of klein ook.”

Op je bek gaan

Van Amstel, die een onverwachte stand-uphit bleek, terwijl hij het podium eigenlijk alleen beklom bij wijze van therapie na een relatiebreuk, zegt dat er in de comedywereld wel wat trucs en technieken bestaan om een goede grap te maken. “Je hebt bijvoorbeeld de rule of three: als je dingen opsomt, schijnt drie het magische getal te zijn – dat wordt grappiger gevonden dan twee of vier dingen noemen. Woorden die beginnen met een K schijnen vooral goed te werken: een kip of kuiken is in een grap komischer dan een duif. En dan heb je nog de omdraaiing en de dubbele betekenis. Zo zijn er talloze kleine dingen die een grap net even helpen. Maar je moet er niet te veel van dat soort trucs in stoppen, dan wordt het voorspelbaar. Ze zijn ook niet altijd nodig: met de juiste timing kun je zelfs van een gewone zin iets grappigs maken. Jan Jaap van der Wal kan dat meesterlijk.”