Overal waar mensen samenkomen, kunnen relaties opbloeien. Een broeierige blik, een leuk gesprek, en dan zijn daar ineens die vlinders in je buik. In de collegebanken, de supermarkt, de sportschool en zéker op het werk. Veel mensen brengen tenslotte – onder normale omstandigheden, althans – meer tijd door met collega’s dan met vrienden en familie. De vlam slaat daar dan ook nogal eens over: in 2012, de laatste keer dat het CBS hier onderzoek naar deed, waren er 296.000 werknemers met een partner die bij hetzelfde bedrijf werkte. Oftewel: 4 procent van alle werknemers in Nederland had toen een relatie op de werkvloer – en dan waren affaires, relaties-in-wording, flirts en stiekeme verliefdheden nog niet meegenomen. Nou maakt een (prille) liefde op het werk ongetwijfeld zelfs de saaiste meeting en smerigste koffieautomatenkoffie nog geweldig, maar het brengt ook wat dilemma’s met zich mee. Ben je bijvoorbeeld verplicht het aan je leidinggevende te melden? Moet je je relatie wereldkundig maken of juist geheim houden? Waarom en wanneer dan? En wat als het uitgaat?

Vertel het maar

Om die eerste vraag meteen te beantwoorden: met wie je een relatie hebt, gaat je leidinggevende in principe niks aan. Ook niet als jullie allebei op de loonlijst staan. “Een liefdesrelatie tussen twee collega’s is juridisch gezien een privézaak”, zegt Suzanne Meijers, arbeidsrechtadvocaat en auteur van Geen gedoe met personeel, arbeidsrecht voor ondernemers. “Dat heeft met privacy te maken, en vrijheid van partnerkeuze is een grondrecht. De vraag is alleen: heeft jullie relatie effect op de werkvloer? Werkt-ie in negatieve zin door in de arbeidsrelatie? Ontstaat er onrust bij collega’s? Dan mag een werkgever zich er wél mee bemoeien.”

Die onrust kan uit van alles bestaan: geroddel of klachten van collega’s bijvoorbeeld, die vinden dat de love birds alleen nog maar aandacht hebben voor elkaar. Als het werk eronder lijdt, kan dat voor een werkgever aanleiding zijn om in te grijpen. Al hoef je niet direct te vrezen voor ontslag: om naar een rechter te stappen is meer nodig dan collega’s die klagen omdat ze verliefde collega’s zagen zoenen in het kopieerhok. “Een werkgever heeft pas een poot om op te staan als er bijvoorbeeld sprake is van een ernstig en duurzaam verstoorde arbeidsrelatie”, weet Meijers. “Werknemers kunnen wel op staande voet ontslagen worden vanwege een liefdesrelatie, maar dan moet je meer denken aan iemand die in een psychiatrische kliniek werkt en een relatie met een patiënt begint. Dat is écht een no-go, zoals ook duidelijk in de beroepscode en het bedrijfsreglement staat.”

Het klinkt weinig romantisch, maar het kan geen kwaad je eigen bedrijfsreglement er eens op na te slaan als je sinds kort samen bent met een collega. Daar kan namelijk een meldplicht in staan. “Bij sommige bedrijven ben je het verplicht te melden als je een relatie op de werkvloer hebt”, legt Meijers uit. Haar advies: altijd doen, als die plicht voor jou geldt. “Doe je dat niet en komt iemand op je werk daar alsnog achter, dan kan dat leiden tot een verstoorde arbeidsrelatie.” Ook als je niet verplicht bent het te melden, kun je er volgens haar het beste maar mee voor de draad komen. “Na twee dates hoef je natuurlijk nog niks te vertellen, maar als het serieuzer wordt zou ik dat wel doen. Je kunt het wel geheim willen houden, bijvoorbeeld uit angst anders afscheid te moeten nemen van je baan of je relatie, maar al zou je het willen: het lukt bijna nooit. Collega’s krijgen toch wel door dat er iets speelt, en vaak gaat er uiteindelijk iets wringen op werk- of privégebied. Denk maar zo: wil je liever collega’s die gaan smoezen of vertel je het gewoon en ga je ervoor staan? Eerlijkheid duurt het langst.”

Er is eigenlijk maar één type liefdesrelatie-op-het-werk dat juist gedijt bij geheimhouding: de affaire. “Sommige mensen gaan een geheime relatie met een collega aan, juist omdat dat niet mag”, zegt Marjan de Jong, zelfstandig psycholoog met een achtergrond in arbeids- en organisatiepsychologie. “Maar zodra die affaire bekend wordt, maakt de spanning plaats voor veroordeling.” Hoe er in andere gevallen wordt gereageerd op een relatie, hangt onder meer van het functieniveau af. Hebben twee collega’s een in niveau vergelijkbare functie, dan zal dat doorgaans minder vragen oproepen dan wanneer de één ondergeschikt of leidinggevend is.

Misgelopen bonus

In dat laatste geval kan het lastig worden om je verhouding op het werk en je verhouding thuis te scheiden, zegt De Jong: “Je hebt dan zowel een gezagsverhouding als een verhouding op gelijkwaardig niveau. Dat kan elkaar behoorlijk bijten. En collega’s gaan vaak toch anders naar je kijken.” Die kunnen denken dat je wordt voorgetrokken omdat je een relatie met een leidinggevende hebt, of de ondergeschikte loopt een bonus mis omdat de leidinggevende niet die suggestie wil wekken. En dan zijn er nog andere ingewikkeldheden: wat doe je als leidinggevende in hemelsnaam als de functioneringsgesprekken eraan komen en je eigenlijk niet zo tevreden bent over het werk van je geliefde? En hoe ga je ermee om als de relatie uitgaat? “Soms is het helaas noodzakelijk dat een van de twee dan moet vertrekken”, zegt De Jong. “Of de organisatie kiest ervoor beide personen te verplaatsen.”

Meijers herinnert zich een zaak waarin een leidinggevende een ondergeschikte zelfs bleef stalken na hun break-up. Zie dan je werk nog maar eens naar behoren te doen. “Dat komt gelukkig weinig voor, maar het kan nooit kwaad tijdig na te denken over wie eventueel het bedrijf zal verlaten, mocht het nodig zijn”, vindt de arbeidsrechtadvocaat. “Hoe lastig het in de praktijk ook is zulke scenario’s uit te denken als je een roze bril op hebt.”

Schuine blikken

Dat een relatie op het werk voor schuine blikken van collega’s kan zorgen, weet ook Tess Walter (30). Ze is nu negen jaar samen met haar vriend Mike, die een van haar leidinggevenden was bij een callcenter in Engeland, waar ze naartoe was gegaan om te werken en studeren. “Relaties tussen collega’s werden prima gevonden, maar datende leidinggevenden en ondergeschikten werd actief ontmoedigd: don’t poke the payroll“, vertelt ze. “Na een flirtationship van een paar maanden kusten we voor het eerst, een dag na mijn afscheidsfeest: ik had mijn baan opgezegd omdat ik voor twee maanden terugging naar Nederland. In die maanden hadden we dagelijks contact en kwam Mike een weekend naar Nederland. Hij ontmoette mijn familie en we gingen naar de Efteling. Terug in Engeland werd hij op het matje geroepen: collega’s hadden de Eftelingfoto’s op social media gezien en onze relatie werd het gesprek van de dag. Mike had het goede voorbeeld moeten geven, vonden ze, ook al was er niets tussen ons gebeurd in de tijd dat ik er werkte.”

Toen Tess na die twee maanden terugging naar Engeland, kon ze haar oude baan terugkrijgen, in een ander team. Ze nam de baan aan, maar collega’s waren daar niet van gediend. “Ze zeiden dat ik alleen met Mike samen was om promotie te krijgen en hadden zelfs een poule waarbij iedereen kon wedden hoelang we samen zouden blijven. Ik negeerde het grotendeels, maar het heeft een goede zes maanden geduurd voordat die flauwekul ophield. Zodra ik ging studeren, ben ik bij dat bedrijf gestopt.”

Werk en privé scheiden

Je zou bijna denken dat een relatie op de werkvloer altijd gedoe oplevert, maar het gaat gelukkig ook vaak goed. Om maar even een voorbeeld van dichtbij aan te halen: Eva leerde haar man Dexter in 2016 kennen tijdens de opnames van het programma De Verenigde Staten van Eva, waar hij productieleider was, en ze zijn nog altijd samen. Verliefd worden op of een relatie aangaan met iemand met wie je samenwerkt kan zeker goed gaan, als je werk en privé maar kan scheiden, zegt De Jong. “Het is belangrijk op de werkvloer een professionele houding te blijven aannemen, ook al heb je andere gevoelens tegenover je partner dan tegenover andere collega’s. En ja, gedoe op je werk neem je mee naar huis als je partner bij hetzelfde bedrijf werkt, en emoties uit de privésfeer zijn niet ineens weg als je op je werk bent. Maar dat kan niet anders, je bent tenslotte één mens. Hetzelfde geldt voor vriendschapsrelaties: collega’s die buiten het werk met elkaar omgaan, vermengen werk en privé ook. In een liefdesrelatie deel je alleen ook het bed, en zijn je gevoelens voor elkaar intenser.”

Werk en privé gescheiden houden is volgens Meijers het makkelijkst als je niet intensief samenwerkt – als je niet in één team zit of aan hetzelfde project werkt, bijvoorbeeld. “Het hoeft niet ingewikkeld te zijn als je niet dagelijks met elkaar te maken hebt. Volgens mij scheelt het echt of je bij een groot bedrijf werkt waar je allebei op een andere verdieping zit en, of in een klein bedrijf waar je continu met elkaar moet samenwerken.”

Voor Noortje Timmermans (37) scheelde dat inderdaad. Zij leerde haar vriend in 2003 kennen bij de landmacht, waar zij destijds als militaire medic werkte en hij als militaire kok. “Relaties binnen één eenheid werden niet gewaardeerd, hoewel het wel gebeurde”, vertelt ze. “Zet maar eens een groep jonge meiden en jongens bij elkaar, haha. Wij zaten wel bij hetzelfde bataljon en op dezelfde kazerne, maar niet bij dezelfde eenheid. Daardoor hebben we geen moeilijkheden ervaren.”

Noortje en haar vriend hielden hun relatie een maand of twee verborgen; toen hebben ze het hun commandanten toch maar verteld. “Het kwam ter sprake omdat collega’s er een beetje plagende opmerkingen over maakten. Zij wisten van onze relatie door het stappen en de avondjes samen op de kazerne – we waren eigenlijk één grote vriendengroep. Ik was superzenuwachtig toen ik het vertelde, maar onze commandanten vonden het wel leuk. Ze konden de combinatie van medic en kok ook wel waarderen. Ons werk leed er bovendien niet onder: op de kazerne woonden we al min of meer samen en we konden nog gewoon samen op oefening. Niet in één tent hoor, dat gaat te ver. Maar we zochten elkaar af en toe wel op.”

Het goed houden van een liefdesrelatie én een arbeidsrelatie is soms hard werken, zegt De Jong, maar het kan absoluut. “Als je functioneren en de werksfeer er maar niet onder lijden”, benadrukt ze. “En ja, misschien is een relatie buiten de werkvloer wel wat ongecompliceerder. Maar liefde laat zich nou eenmaal niet sturen.”