Je hele leven keihard werken om pas op hoge leeftijd met pensioen te gaan? Dat kan anders, vindt een groeiende groep twintigers en dertigers die zich bij de ‘FIRE’-beweging aansluit. Hun doel: zo snel mogelijk financieel onafhankelijk worden. ‘Je hoeft niet je hele leven van negen tot vijf op kantoor te zitten.’

tekst Kim van der Meulen

“Als je zo doorgaat, kun je eerder stoppen met werken,” kreeg Arjan (30) vijf jaar geleden te horen van een vriend. Omdat hij ervan baalde dat de spaarrentes steeds lager werden, was hij fanatiek begonnen met investeren. Op een crowdfunding-platform leende hij geld aan bedrijven, dat hij met rente terugkreeg. Die gekscherende opmerking bleef hangen: zou hij écht eerder kunnen stoppen met werken? “Ik werk in de consultancy en doe dat met veel plezier, maar het is best stressvol werk,” zegt Arjan. “Ik zag het niet zitten om tot mijn zeventigste zo door te gaan. Het leek me heerlijk om op mijn vijftigste te kunnen zeggen: ik stop ermee.” Op de achterkant van een bierviltje berekende hij, op basis van zijn inkomsten, hoeveel geld hij daarvoor nodig zou hebben: 500.000 euro. “Dat klinkt als een enorm bedrag, maar kleine beetjes kunnen uitgroeien tot een heleboel. Als je investeert, groeit je geld namelijk exponentieel. Je krijgt er rendement over, en daarover opnieuw rendement, enzovoorts. Ineens zag ik: je hoeft geen miljonair te zijn om eerder te kunnen stoppen met werken.”

Bewust kopen
Arjan, die over zijn weg naar financiële vrijheid blogt op stoppenvoormijnvijftigste.nl, is een van de mensen in Nederland die bij de ‘FIRE’-beweging hoort – een afkorting voor Financial Independence, Retire Early. Deze beweging is in Amerika al een jaar of tien, vijftien bekend en wordt ook in Nederland steeds populairder, getuige de tientallen blogs van geldenthousiastelingen die ernaar streven zo snel mogelijk financieel onafhankelijk te worden. Ze krikken hun inkomsten op, sparen en besparen, en investeren zoveel mogelijk. Sommigen gaan zover dat ze driekwart van hun inkomsten opzijzetten en beleggen. Volgens de officiële rekensom ben je ‘FI’ als je elk jaar van 4% van je beleggingen kunt leven, al wordt in Nederland vaak 3,5% aangehouden. Hoeveel geld je daarvoor nodig hebt? Ga uit van 25 keer je jaaruitgaven, luidt het FIRE-devies. Verdien je 25.000 euro netto per jaar en geef je elke cent daarvan uit, dan moet je 625.000 hebben belegd om nooit meer te hoeven werken. Geef je minder uit, dan heb je dat bedrag natuurlijk eerder bij elkaar.
Econoom en schrijver Oeds-Jan Postma (47), die grotendeels volgens de FIRE-principes leeft en alleen nog werkt omdat hij het leuk vindt, schreef in 2017 het boek Miljonair met een gewone baan. Het geheim van financieel onafhankelijk worden, zo schrijft hij hierin: bescheiden leven en tegelijkertijd slim beleggen. “Je hoeft niet blind te consumeren,” zegt hij. “Mensen zien geld vaak als consumptiebonnen die je van je werkgever krijgt en die je elke maand op moet maken. Tuurlijk kun je er spullen mee kopen, maar geld is ook een investeringsmiddel dat kan helpen je vermogen op te bouwen.” Steeds meer twintigers en dertigers lijken in te zien dat het ook anders kan, zegt Postma. Onder de naam De Gelddokter adviseert hij mensen die hun geldzaakjes op orde willen hebben, onder wie veel millennials. “Ik denk dat we een postmaterialistisch tijdperk ingaan,” verklaart hij. “In de jaren tachtig was je succesvol als je een goede baan had en een grote auto kon kopen; tegenwoordig vinden we het ook belangrijk om duurzaam te leven. Niet voor niets komt ook nu de tiny house-beweging op. FIRE-aanhangers zijn eigenlijk neolibrale hippies, die zich afzetten tegen de consumptiemaatschappij.”
Dat de spaarrente steeds lager wordt, kan volgens Postma ook bijdragen aan de populariteit van FIRE: wie ziet dat z’n zuurverdiende spaargeld steeds minder waard wordt, gaat vanzelf op zoek naar andere manieren om geld over te houden. Dat kan door extra inkomstenbronnen aan te boren, zegt Postma, en dan het liefst passieve. “Denk aan huizen verhuren, indexbeleggen (waarbij je breed gespreid belegt in meerdere aandelen, red.), of een boek schrijven, zodat je royalty’s krijgt. Zorg dat je niet afhankelijk bent van arbeid, want je kunt nooit meer uren maken dan in een dag zitten. Zo doen rijke mensen het ook.” Verminder je daarnaast je uitgaven, dan hou je nog meer geld over om te beleggen en sparen. Volgens Postma moet je alleen oppassen dat je zuinigheid niet omslaat in vrekkigheid. “Geld onnadenkend uitgeven raad ik niet aan, maar je moet ook niet zo streng voor jezelf zijn dat je niks durft uit te geven ‘want later’. Er is ook een nu. Je houdt het leuk door jezelf af en toe een uitspatting te gunnen. Wil je een dure racefiets kopen die je tien jaar gaat gebruiken: beloon jezelf. Als je het maar bewust doet.”

Uit de ratrace
Nu genieten en tegelijkertijd vermogen opbouwen voor de toekomst: zo omschrijft ook Remco (42) van het blog FireMe.nl zijn levensstijl. Zijn reis naar financiële onafhankelijkheid begon vijf jaar geleden, toen hij ontdekte dat hij zijn zaakjes niet goed voor elkaar had. Hij werkte in een VOF waar de rekeningen amper van betaald konden worden, had niets voor zijn pensioen geregeld en had een aflossingsvrije hypotheek met een woekerpolis. “Mijn vrouw en ik hadden net een dochter gekregen, ik bleek ook nog eens een erfelijke ziekte te hebben en we hadden onvoldoende inkomen om alles te bolwerken. Er moest iets veranderen.” Hij stapte uit de VOF en begon als zzp’er, zag zijn inkomen snel stijgen en begon met indexbeleggen, waar hij over las op Amerikaanse FIRE-blogs. Het FIRE-vlammetje was aangewakkerd. “Ik rekende uit dat ik zes ton nodig had om financieel vrij te zijn. Stel je voor dat ik zo’n kapitaal kan aanleggen, dacht ik. Dan kan ik mijn tijd indelen zoals ik wil en ben ik niet meer afhankelijk van mijn inkomen.” Uit de ratrace stappen, noemen ze dat in de FIRE-community.
Na drieënhalf jaar intensief sparen en besparen hadden Remco en zijn vrouw 125.000 euro gespaard, deels in beleggingen en deels op pensioenrekeningen. Daarnaast zetten ze hun hypotheek om en losten ze daar elke maand 600 euro extra op af: er staat nog maar 80.000 euro open. “Elke maand ging er door die extra aflossing weer twee euro van het maandbedrag af. Dat lijkt weinig, maar da’s elke keer weer een bedrag dat je de komende dertig jaar niet hoeft af te lossen.” In een Excelbestand hield Remco alle vorderingen bij. “Heel nerdy, maar het is leuk om te zien wat het langetermijneffect is van aflossingen of beleggingen die je doet. Ik lag ruim op schema om te kunnen stoppen met werken op mijn 55^ste.”
In het begin ging hij daarin soms een tikkie te ver, zegt hij. Als hij een week vrij had, dacht hij soms: leuk, maar ik had nu ook geld kunnen verdienen. En soms was hij zo bezig met al die cijfertjes, dat zijn vrouw hem waarschuwde: nu sla je door. “Mijn magische Excelsheet ging bepalen wat we met ons geld moesten doen en wanneer,” zegt Remco. “Maar het is niet de bedoeling dat je een slaaf wordt van je zelfopgelegde regels. We zijn niet zo op ons geld dat we theezakjes te drogen hangen; we doen onszelf niets tekort. Een paar jaar geleden hebben we zelfs een boot gekocht. Dat past eigenlijk niet in het FIRE-straatje. Binnenkort gaan we verhuizen naar een groter, en dus duurder huis. Ik vind het best lastig om erover te bloggen, omdat het niet past bij het plan waar ik op mijn blog al jaren over vertel. En welk effect het op dat plan heeft, moet ik nog even uitrekenen. Maar dat huis was een mooie kans, en je moet ook flexibel zijn.”

Minipensioen
Sommige mensen binnen de FIRE-community zijn zo gefocust op het behalen van hun doel, dat ze het lastig vinden om te genieten van het hier en nu. Een doemscenario, vindt FIRE-aanhanger Marjolein (26), die als financial controller bij een groot bedrijf werkt en blogt op radicalfire.com. “Ik las op een ander FIRE-blog eens het verhaal van een vrouw die er alles aan had gedaan om op haar veertigste financieel onafhankelijk te zijn,” zegt ze. “Dat was gelukt, maar ze had er spijt van dat ze zo weinig leuks had gedaan met haar kinderen. Ze had met haar hoofd naar beneden geleefd, gericht op haar doel. Zo wil ik niet leven. Je kunt FIRE worden juist vormgeven zoals je wilt.” Marjolein (be)spaart en belegt niet alleen zodat ze voor haar pensioengerechtigde leeftijd kan stoppen met werken, maar last ook nu al regelmatig een ‘minipensioen’ in. Vorig jaar nam ze onbetaald verlof en reisde ze vier maanden door Centraal-Amerika met haar vriend; het jaar ervoor reisden ze door Zuid-Amerika. Ze is van plan elke twee jaar zo’n reis te maken. Misschien gaat ze zelfs eens een jaar weg, in een camper.
“In financiën had ik altijd al interesse, maar pas toen ik mijn eerste baan had, las ik over FIRE. Het sprak me meteen aan: je hoefde dus niet je hele leven van negen tot vijf op kantoor te zitten.” Marjolein nam haar uitgaven onder de loep en ontdekte dat ze makkelijk geld uitgaf aan dingen die ze eigenlijk niet zo belangrijk vond. “Ik bestelde zo voor 400 euro aan kleding en ging vaak uit eten, terwijl ik in veel restaurants dacht: dit kan ik zelf lekkerder maken. Ik besloot alleen nog geld uit te geven aan dingen waar ik gelukkig van word: reizen. Dat wilde ik niet later doen, maar nu. Ik zie mezelf op hoge leeftijd niet meer backpacken of door de bergen wandelen.”
De focus behouden vindt ze niet moeilijk. Elke dag waarop ze haar werktijden niet zelf kan bepalen, is voor haar een reminder waarom ze zich zo bezighoudt met die cijfertjes – al wordt ze daar als afgestudeerd econoom sowieso enthousiast van. Haar streven naar financiële onafhankelijkheid gaf haar ook de motivatie om stevig te onderhandelen toen ze onlangs solliciteerde naar een nieuwe baan. Het lukte: ze kreeg een contract van 38 in plaats van 40 uur en wist 300 euro meer uit de salarisonderhandeling te halen dan ze in eerste instantie aangeboden kreeg. Geld dat ze maandelijks belegt, zodat het meer waard kan worden. “Veel mensen denken dat ze niet financieel onafhankelijk kunnen worden, omdat ze nou eenmaal geen 70 procent van hun salaris kunnen sparen. Maar zo rigoureus hoeft het helemaal niet. Als je elke maand 5 procent van je inkomen kunt wegzetten, kun je uiteindelijk ook al wat eerder stoppen met werken.”

Geen spullen, maar ervaringen
Op forums en blogs vinden FIRE-aanhangers gelijkgestemden, en dat is heel welkom. Wie spaarzaam is in een wereld waarin volop geconsumeerd wordt, kan weleens voor vrek worden uitgemaakt. “Mensen die niets van deze levensstijl snappen, zetten je soms weg als vrek, gek of kluizenaar,” zegt Postma. “Dat maakt het soms moeilijk vol te houden, zeker als je ook nog eens continu reclameboodschappen voorbij ziet komen die beweren dat je gelukkig wordt van douchegel, chips of een nieuwe auto. Je moet je eigen plan trekken en je niks aantrekken van impliciete verwachtingen.”
Hoe je dat doet? Door reclames te vermijden, geld uitgeven niet als iets zondigs te zien en door je oog op het doel te houden. Postma begint zijn geldadviezen daarom altijd met de vraag: wat is je droom? Een dag per week minder werken, vroeg met pensioen, hypotheekvrij leven? Je kunt ook elke maand een bepaald deel van je salaris automatisch laten overhevelen naar je spaar- of beleggingsrekening. “Mensen zien het niet kopen van dure spullen vaak als opoffering, alsof ze zichzelf daarmee iets ontzeggen,” zegt Postma. “Maar uit onderzoek blijkt dat niet spullen, maar mensen om je heen en ervaringen lang gelukkig maken. Als je dat inziet, wordt het vanzelf makkelijker.”
Dat merkte Arjan ook. Hij heeft inmiddels vijftien procent van zijn doel behaald, door te investeren – hij doet aan indexbeleggen en crowdfunding – en door geen geld over de balk te smijten. “Mijn vriendin en ik gaan gewoon op vakantie, maar niet drie keer per jaar. En ik kijk altijd of iets goedkoper kan. Laatst zag ik een aanbieding op een kortingswebsite voor een hotelovernachting, en zag ik dat je 40 procent minder betaalde als je direct bij het hotel zelf boekte. Dat heb ik dus gedaan; waarom zou je te veel betalen? Ook heb ik mijn levensstijl niet aangepast, terwijl ik wel meer ben gaan verdienen. Dat je salaris stijgt, betekent niet dat je ook meer moet uitgeven.” Sinds vorig jaar werkt hij één dag per week minder. Die besteedt hij aan bloggen en zijn podcast Goed met Geld. Of hij straks écht kan stoppen met werken voor zijn vijftigste, durft hij niet te zeggen: “Die leeftijd is niet in beton gegoten; je kunt de toekomst niet voorspellen. Misschien heb ik over een paar jaar wel kinderen en wil ik nog een dag minder gaan werken. Dan moet ik misschien wat langer doorwerken, maar heb ik wel een groot deel van de jeugd van mijn kinderen meegemaakt.” Het gaat om die keuzevrijheid, vindt ook Marjolein. “Ik wil regelmatig een paar maanden achter elkaar kunnen reizen en geef daar graag geld aan uit, maar een auto heb ik dan weer niet. Ik pak net zo lief de trein. Vrijheid betekent voor iedereen iets anders. Kunnen doen wat je wilt, wanneer je wilt en met wie, dat is voor mij ultieme vrijheid.”

Grazia, november 2020