Wil je je inzetten voor een mooiere, schonere, gelijkwaardigere wereld? Dat kun je heel simpel doen: met je portemonnee. Je hoeft geen filantroop te zijn om iets goeds te doen met je geld. Zelfs met de euro’s die op je bankrekening staan, kun je een klein verschil maken. Hoewel het om de meeste vergelijkingssites voor bankzaken gaat om jaarlijkse kosten en de hoogste rentes, is er namelijk nog een belangrijk aspect om in overweging te nemen: wat die bank precies met je geld doet.

Duurzame bank

Als je wilt weten hoe jouw bank ervoor staat: op eerlijkegeldwijzer.nl, een initiatief van onder andere Oxfam Novib, kun je zien hoe grote Nederlandse bankgroepen, verzekeraars en pensioenfondsen scoren op thema’s als arbeidsrechten, klimaatverandering, dierenwelzijn en gendergelijkheid, allemaal onderzocht door onafhankelijke onderzoeksbureaus. “Er wordt grofweg naar twee dingen gekeken: wat er in het beleid is vastgelegd over eisen op duurzaamheid aan investeringen, en hoe financiële instellingen dit aanpakken in de praktijk”, zegt projectleider en mede-initiatiefnemer Peter Ras. Op de site kun je in één oogopslag zien of banken in het rood of groen staan, en de bevindingen verschijnen jaarlijks in een uitgebreid rapport. Het beleid van veel banken is de laatste jaren verbeterd, zegt Ras, maar in de praktijk gaat het nog lang niet altijd goed.

Zo scoren ING en ABN Amro een dikke 8 op beleid om corruptie tegen te gaan, maar leenden ze vorig jaar nog miljarden dollars aan bedrijven die betrokken zijn bij corruptieschandalen, zoals Shell. Ook banken, verzekeraars en pensioenfondsen die in Total investeren, staan er niet goed voor. “Total wil een oliepijp aanleggen, dwars door natuurgebieden in Oeganda”, weet Ras. “Oliewinning uit nieuwe velden is bovendien niet in overeenstemming met de klimaatdoelen van Parijs, en omdat Total belasting ontwijkt door via Nederland te handelen loopt Oeganda ook nog eens miljoenen aan inkomsten mis. Je kunt je afvragen waarom een bank daar nog in investeert – en op z’n minst niet met zo’n bedrijf gaat praten om binnen een redelijke termijn met oplossingen te komen.”

Banken die het beter doen zijn er gelukkig ook. Zo scoort Triodos een 10 op het gebied van mensenrechten en investeert die bank op geen enkele manier in wapenhandel. Ook de Volksbank (het moederbedrijf van onder meer SNS en ASN Bank) komt goed uit de test. Die leent bijvoorbeeld alleen geld aan energiebedrijven die zich inzetten voor duurzame energie.

“In alle onderzoeken zijn er koplopers, middenmoters en achterblijvers”, zegt Ras. “We sporen die laatste twee groepen aan om actie te ondernemen.” Verzekeraar Aegon liet daarop weten de Access to Medicine Foundation te gaan steunen, een stichting die de wereldwijde toegang tot medicatie wil verbeteren. En ING stapte uit de financiering van kolen. Alleen gendergelijkheid is nog een ondergeschoven kindje. Zo eisen vooralsnog alleen de Volksbank en Triodos van bedrijven waarin ze investeren een zero tolerance-beleid als het gaat om discriminatie van vrouwen.

Het goede nieuws: je kunt zelf iets doen om enige verandering in gang te zetten. “Als jouw bank slecht scoort en je wilt daar iets aan doen, kun je overstappen naar een andere bank, een klacht indienen bij je huidige bank of die delen op sociale media”, benadrukt Ras. “Je maakt de meeste impact door een signaal af te geven. De ervaring leert dat niets wordt verduurzaamd zonder druk van buitenaf. En ben je wel tevreden: geef een compliment.”

Groen beleggen

Nu de spaarrente historisch laag staat – zo goed als nul procent – kan beleggen een aantrekkelijk alternatief voor sparen zijn. Wil je alleen investeren in bedrijven die zich inzetten voor een betere wereld, dan zou je individuele aandelen kunnen uitpluizen en bedrijven uitsluiten die investeren in bijvoorbeeld wapenhandel, tabak, steenkool of fossiele brandstoffen.

“Maar dat vergt een hoop kennis en tijd”, zegt Janneke Willemse, auteur van Blondjes beleggen beter, oprichter van een gelijknamig blog en beurscommentator bij RTL Z. “Makkelijker is het om maandelijks te investeren in een breed gespreid indexfonds. Zekerheid bestaat niet bij beleggen, maar als je structureel in ETF’s belegt, een mandje met vaak honderden wereldwijd gespreide aandelen, beperk je het risico.” Bij duurzame indexfondsen is al dat uitzoekwerk al voor je gedaan: je belegt automatisch in bedrijven die goed scoren op het gebied van ‘ESG’ – dat staat voor environmental, social & governance. “Die bedrijven zijn geselecteerd op bijvoorbeeld klimaat, energieverbruik en hoe ze omgaan met grondstoffen.”

Sommige van die indexfondsen zijn makkelijk te herkennen aan het woord ‘sustainable’ in de naam: Sustainable World Index Fund bijvoorbeeld, of de Dow Jones Sustainability Index. “Ik vind het altijd leuk om even op te zoeken welke bedrijven in de top10 zitten. Dan weet je meteen waar je eigenlijk in investeert. Soms is dat verrassend: in de Dow Jones Sustainability Index staat bijvoorbeeld Philips. Niet direct een bedrijf waar ik aan zou denken bij duurzaamheid, maar die doen het blijkbaar goed op het gebied van ecodesign en duurzame energie.” Wie aan gendergelijkheid wil bijdragen, kan investeren in indexfondsen die uitsluitend bestaan uit bedrijven met veel vrouwen aan de top, zoals ELLE (voluit: Lyxor Global Gender Equality).

Bij beleggers bestaat nog weleens het idee dat investeren in bedrijven die duurzaam of maatschappelijk verantwoord ondernemen minder oplevert – alsof je moet kiezen tussen goeddoen en rendement maken. Onterecht, vindt Willemse: “Duurzaam beleggen doet qua rendement niet onder voor andere beleggingen. Soms doen duurzame bedrijven het zelfs beter op de beurs. Om een wat ouder voorbeeld te noemen: na de olieramp in de Golf van Mexico in 2010, veroorzaakt door BP, klapte de koers van dat bedrijf én was de reputatieschade enorm. Duurzame bedrijven maken zulke dure, schadelijke fouten doorgaans minder.”

Wil je niet indexbeleggen, maar toch groen investeren? Dan kun je ook via de bank investeren in groenprojecten die goedgekeurd zijn door de overheid en die zich inzetten voor milieuverbetering. Zo heeft ASN Bank een Groenprojectenfonds en de Rabobank GroenSparen. Op de website van de Belastingdienst vind je een overzicht van alle fondsen en beleggingen die hiervoor in aanmerking komen (en waarvoor ook nog eens een belastingvrijstelling kan gelden).

Doneren en uitlenen

Je kunt natuurlijk gul geven aan een goed doel. Op de site van het Centraal Bureau Fondsenwerving staan maar liefst 628 erkende goede doelen – daarmee weet je zeker dat je geld naar een organisatie gaat die doet wat ze zegt, de boekhouding op orde heeft, belangenverstrengeling vermijdt en respectvol met donateurs omgaat. Maar je kunt ook goeddoen en er (een beetje) geld voor terugkrijgen. Zoek naar mogelijkheden en termen als ‘microkrediet’, ‘mesokrediet’, ‘peer-to-peerlending’ en ‘crowdfunding’ vliegen je om de oren. Kort door de bocht komen ze allemaal op hetzelfde neer: je leent geld uit aan een persoon of (beginnend) bedrijf en je krijgt dat bedrag met rente terug.

Bij Lendahand, een van de vijf crowdfundingplatforms in Nederland met een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), kun je vooral investeren in ondernemers en MKB-bedrijven in zogeheten opkomende landen. En daarbij gaat het niet, zoals bij microkredieten, om een paar tientjes waarmee ondernemers een melkgeit kunnen kopen, vertelt medeoprichter en COO Peter Stolze. “De projecten waarin je op onze site kunt investeren, zijn meestal groter – te groot om microfinanciering voor te krijgen, maar te klein voor een lening bij de bank. Soms is lenen bij de bank in hun land enorm duur; in Ghana betaal je zomaar vijftig procent rente per jaar. Daarom kloppen ondernemers bij ons aan om de financiering voor bijvoorbeeld een nieuw bedrijfspand of transportmiddelen rond te krijgen. Momenteel wordt ook veel geïnvesteerd in zonnepanelen in Afrika. Dat levert schone energie aan gezinnen op en uiteindelijk ook gratis stroom.”

Lendahand licht alle bedrijven die zich aanmelden door – die worden gecontroleerd op onder andere liquiditeit, klantenbestand, management, jaarverslagen en eventuele wanpraktijken, zoals witwassen of terrorismefinanciering. “Daar hanteren we strenge eisen voor. Ook zijn we transparant over eventuele faillissementen en achterstallige betalingen. Dat laatste zien we in deze coronatijd iets oplopen, al is het te overzien.”

Het gemiddelde rendement bij Lendahand is drie procent. Minder dan bij beleggen op de beurs, maar er rijk van worden is ook niet het belangrijkste, zegt Stolze. “Als je een klapper wilt maken, moet je ergens anders in investeren. We zijn in eerste instantie een social enterprise: mensen investeren vooral om sociale impact te maken, en daarnaast een beetje financieel rendement te krijgen.”

Bij crowdfunding is er, net als met beleggen op de beurs, altijd een kans dat je (een deel van je) inleg kwijtraakt. Alle projecten bij Lendahand zijn tot nu toe volledig gefinancierd, en ruim vijftig procent is al terugbetaald. Stolze: “In zo’n twee procent van de gevallen lukt dat niet. De AFM adviseert daarom niet meer dan tien procent van je vrij belegbare vermogen te investeren via crowdfunding, en wij adviseren daarnaast om zoveel mogelijk te spreiden over meerdere projecten en platforms.”

En wat als het crowdfundingplatform zelf failliet gaat? “Dan zijn investeerders goed beschermd door onze vergunning”, antwoordt Stolze. “Er is een strikte scheiding van gelden – de transacties op het platform enerzijds en de operationele activiteiten van Lendahand anderzijds – waardoor terugbetalingen in dat geval gewoon door kunnen blijven lopen.”

Check, check, dubbelcheck

Wat je ook doet met je geld: doe je research, adviseert ook econoom en journalist Erica Verdegaal, die onlangs de Crisis(scheur)kalender 2021 uitbracht. “De markt voor leningen aan goede doelen is groot, en dat betekent dat er ook veel oplichters actief zijn. Sommige aanbieders van microkredieten vragen woekerrentes, met alle gevolgen van dien. Uit onderzoek van mensenrechtenorganisaties bleek vorig jaar dat het arme mensen in Cambodja om die reden vaak niet lukt om hun kredieten af te lossen en ze in de schulden belanden.” Goed controleren met wie je in zee gaat, dus. Wees wantrouwig als partijen je een ‘gegarandeerd rendement’ beloven, want dat bestaat helemaal niet, zegt Verdegaal. “Investeer ook nooit meer dan je kunt missen. Hartstikke leuk dat je een ander wilt helpen, maar ga eerst na of je dat geld niet zelf nodig hebt, bijvoorbeeld voor je pensioen.”

Heb je (nog) geen geld om te sparen, doneren of beleggen, dan is er ook nog een andere manier om de wereld een plezier te doen: minder consumeren. “Niks nieuws kopen, de verwarming lager zetten, korter douchen, de auto laten staan: duurzaam leven hoeft niks te kosten. Het geld dat je daarmee uitspaart, kun je dan mooi gebruiken om duurzaam te beleggen.”